چرا اینستکس در مقابل خواسته های ایران «تقریبا هیچ» است؟

طی روزهای اخیر اخباری مبنی بر اجرای اولین تراکنش در اینستکس توسط رسانه های مختلف منتشر شده است. سازوکار مالی اتحادیه اروپا موسوم به اینستکس که قرار بود تضمین کننده منافع اقتصادی ایران از برجام باشد، عملا به یک کانال تسویه حساب برای خرید دارو و غذا تقلیل یافته است. این کانال همچنین شامل کالاهای تحریمی آمریکا از جمله نفت ایران نمی شود.

اینستکس از سویی هیچ عملیات بانکی بجز «تسویه» را انجام نداده و از سویی دیگر هیچ تضمینی برای خرید «نفت» ایران صورت نمی دهد. علاوه بر این خواسته های فرابرجامی از جمله رعایت استانداردهای FATF نیز در آن گنجانده شده بود.

اما راه اندازی همین کانال نیم بند مالی، توسط برخی رسانه های حامی دولت در حال بزک شدن و مساوی سازی تمام منافع ایران از برجام با اینستکس است! این در حالی است که در بیانیه شورای عالی امنیت ملی کشور که طی آن مهلت ۶۰ روزه به اروپا برای انجام تعهدات خود داده بود، اصلی ترین خواسته ایران تضمین منافع «بانکی» و «نفتی» ایران عنوان شده بود. خواسته ای که با واقعیت موجود اینستکس فاصله ای نجومی دارد.

از سوی دیگر، پس از خروج آمریکا از برجام، دولت اعلام کرد که ایران در صورت تضمین منافع خود از سوی اروپا، در برجام باقی خواهد ماند. به دنبال این تصمیم جمهوری اسلامی، چهارچوبی برای ادامه مذاکرات برجامی با اروپا از سوی رهبر انقلاب تعیین شد که اکنون و پس از گذشت یک سال، می تواند معیارهایی برای قضاوت درباره رفتار اروپا به دست دهد.

رهبر انقلاب در دیدار با کارگزاران نظام شروط مهم ایران برای ادامه برجام با اروپا را به شرح زیر اعلام کردند:

*۳ کشور اروپایی در ۱۳-۱۴ سال قبل یک بدعهدی بزرگی کردند در مذاکرات هسته ای سال ۸۳-۸۴، قول دادند و عمل نکردند، باید ثابت کنند امروز آن بی صداقتی و بدعهدی آن روز را نخواهند داشت.

* در دوسال گذشته آمریکا بارها برجام را نقض کرده است و اروپایی ها ساکت مانده اند. اروپا باید آن سکوت را جبران کند.

* آمریکا قطعنامه ی ۲۲۳۱ را نقض کرده است؛ اروپا باید یک قطعنامه علیه نقض آمریکا، صادر کند.

*اروپا باید متعهد شود که بحث موشکی و منطقه ای جمهوری اسلامی را مطرح نخواهد کرد.

* اروپا باید با هر گونه تحریم جمهوری اسلامی مقابله کند و مقابل تحریم های آمریکا صریح بایستد.

*اروپا باید فروش کامل نفت ایران را تضمین کند. چنانچه آمریکایی ها توانستند به فروش نفت ما ضربه بزنند، باید بتوانیم آن مقدار نفت که می خواهیم بفروشیم. اروپایی ها به نحو تضمین شده ای باید جبران کنند و نفت ایران را خریداری کنند.

*بانک های اروپایی باید تجارت با جمهوری اسلامی را تضمین کنند. ما با این سه کشور دعوا نداریم، اما اعتماد نداریم به آن ها؛ آن هم متکی است به سابقه شان.

نگاهی به شروط رهبری به وضوح نشان می دهد که هیچ کدام از موارد ذکر شده از سوی اروپا تامین نشده و صرفا یک نمایش مضحک به نام اینستکس در برابر حجم سنگینی از تعهدات ایران راه اندازی شده است. کانالی که رهبر انقلاب آن را یک شوخی تلخ دانستند و اعلام کردند که با این وضعیت، اروپا عملا از برجام خارج شده است.

در شرایط فعلی اروپا هیچ خواسته ای از ایران را برآورده نکرده و صرفا به اقدامات نمایشی بسنده کرده است. در چنین شرایطی با نزدیک شدن به پایان ضرب الاجل جمهوری اسلامی به اتحادیه اروپا، لزوم برداشتن محکم تر گام های بعدی کاهش تعهدات برجامی کشور، بیش از پیش اهمیت و ضرورت می یابد.