«طلبکاری»و «تهمت»؛ شیوه های مدیریت بحران در دولت تدبیر

رئیس جمهور، حسن روحانی، در نشست شورای هماهنگی مدیریت بحران استان خوزستان (۹ فروردین) گفت: شکستن این جاده ها و ریل راه آهن هیچ فایده و تأثیری نداشته، فقط آب را از این ور برده به آن ور، از آق قلا برده به گمیشان، فرقی نکرده است.

این طعنه و کنایه رئیس جمهور به عملکرد سپاه پاسداران در انفجار بخشی از راه اهن آق قلا برای رها شدن آب های جمع شده در پشت خط آهن و کمک به تخلیه هر چه زودتر سیل، واکنش ها و انتقادات گسترده ای راه به همراه داشت، به ویژه این که حضور نسبتاً دیرهنگام خود رئیس جمهور در منطقه، مجموعه ای از ضعف های مدیریتی در جریان سیل استان گلستان و غیبت عالی ترین مقام اجرایی استان در روزهای نخست سال ۹۸، موجب دلخوری سیل زدگان از دولت و سرخوردگی بسیاری از هموطنان شده بود.

در چنین شرایطی، این کنایه ی رئیس جمهور به نهاد انقلابی که از نخستین ساعات حادثه دوشادوش آسیب دیدگان سیل حضور داشت و فرماندهی امداد و نجات را با حضور شخص فرماندهی محترم سپاه پاسداران در منطقه به عهده گرفت، دقیقاً مصداق فرار به جلو به قصد طفره رفتن از پاسخگویی تعبیر شد.

فرمانده کل سپاه پاسداران روز شنبه، دهم فروردین، در جریان ادامه حضور خود در مناطق سیل زده و هدایت میدانی عملیات امداد و نجات و بازسازی، در پاسخ به کنایه رئیس جمهور گفت:رمنطقه کل آباد در شهرستان آق قلا دچار آب گرفتگی بود و این کار برای سرعت بخشیدن به تخلیه آب از این منطقه انجام شد. امیدواریم با این کارهایی که انجام می شود و انفجارهایی که صورت می گیرد دیگر به ما تهمت اینکه آب را از این طرف به آن طرف انتقال می دهیم نزنند؛ چون اینجا نقطه ای است که آب باید خارج شود.

اما حسام الدین آشنا، مشاور فرهنگی رئیس جمهور، در طعنه به حضور فرمانده کل سپاه در قایق در میدان، چنین توئیت کرد: هنگام قایق سواری در باره شکافتن جاده و مدیریت سیلاب تصمیم نگیریم و آن را منتشر نکنیم. هنگام سخنرانی با پخش زنده از نقد مستقیم اقدامات انجام شده پرهیز کنیم. اختلافات خود را در جلسات کارشناسی و تصمیم گیری حل کنیم. مردم را در هنگامه بحران از تدبیر مسولان دلسرد نکنیم.

البته جناب آشنا ثابت کرده که علی رغم چند برابر شدن بودجه مؤسسه تحت هدایت خود (مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری)، عملاً کارکردی جز انتشار همین سنخ توئیت ها ندارد و هر از چندی هم برای اثبات اخلاص و ارادت به رئیس خود، به استقبال طعنه ها، کنایه ها، تهمت ها و حتی توهین های رئیس جمهور به نهادهای انقلابی، منتقدین و احیاناً رقبای سیاسی می رود.

اما حنای عملیات روانی از جنس «اعتدالی» که توسط ایشان و دیگر دوستان و مشاوران «امنیتی» کابینه طراحی و اجرا می شود، دیگر برای احد الناسی از آحاد مردم ایران رنگ ندارد و صدها ساعت عملیات روانی و جنگ تبلیغاتی پیچیده (نه از سنخ توئیت هایی که مورد تمسخر کاربران قرار می گیرد) در برابر قیمت «پیاز» که با تدبیر و امید دولت روحانی هم اکنون با قیمت دلار رقابت می کند، رنگ می بازد.

دولت اعتدال در ۶ سال اخیر ثابت کرده که ید طولایی در دادن آدرس اشتباهی و فرار به جلو دارد و «طلبکاری» در هر شرایط، حتی بعد از به آب دادن دسته گل های مدیریتی از نوع اعلام دلار ۴۲۰۰ تومانی (که منجر به اتلاف دست کم ۲۰ میلیارد دلار از منابع کشور شد)، فساد گسترده در ثبت سفارش خودرو، پیش فروش سکه توسط بانک مرکزی و به باد دادن ذخایر طلای کشور، افتضاح در مدیریت توزیع گوشت و رساندن قیمت هر کیلو به قیمت های نجومی، رها کردن نظارت بر بازار و انفجار قیمت ها، سوءمدیریت در ماجرای زلزله در غرب کشور، سو مدیریت در اداره ی شرایط بحرانی در سیل استان گلستان و همین آخرین مورد، یعنی دورقمی شدن قیمت پیاز در ایام نوروز، تبدیل به یک استراتژی در دولت و میان حامیان شناخته شده ی دولت از سنخ اتحاد ملت و افراطیون رادیکال مشارکتی و سازمان مجاهدین انقلاب شده است.

اسحاق جهانگیری، معاون اول و نامزد پوششی رئیس جمهور در انتخابات ۹۶، کسی که در مصاحبه ای جنجالی در سال گذشته مدعی شده بود که حتی توان و اختیار جابه جایی منشی دفتر خود را هم ندارد، در ۱۲ اسفند توئیتی با این مضمون منتشر کرد:

این فروکاستن «همه» انتقاداتی که به دولت می شود به یک پاسخگویی «۵ دقیقه ای»، آن هم در زمانه ای که فریادها از رخوت، انفعال، بی برنامگی، عدم شایسته سالاری، سو مدیریت، نداشتن استراتژی اقتصادی و ده ها انتقاد ریز و درشت دیگر علیه دولت از همه سو بلند است، تنها از اعتماد به نفس به سبک اصلاح طلبان برمی آید که زمانی با تمام وجود برای انتخاب و ابقای روحانی در ۹۲ و ۹۶ پای کار آمدند و خود را «فدایی» و «تضمین» روحانی خواندند و امروز باز در ویژه نامه های نوروزی مطبوعات زنجیره ای خود مدعی هستند که دولت ۱۰ درصد اختیار بیشتر ندارد یا اگر «دولت پنهان» بگذارد و …؛ البته این اظهارات معاون اول روحانی در همان زمان انتشار توئیت، پاسخ های درخوری گرفت و کاربران شبکه های اجتماعی و روزنامه نگاران و اهالی سیاست از خجالت جناب جهانگیری درآمدند.

یا «سیدمحمود علوی»، وزیر اطلاعات، دیگر چهره ای بود که در اسفندماه ۹۷، به جای پاسخگویی درباره عملکرد وزارتخانه مطبوعش در حوزه امنیتی، باز استراتژی فرار به جلو را برگزید. علوی در روز ۷ اسفند ۹۷، در پنجمین نشست شورای اداری استان تهران اظهاراتی انجام داد که بسیار جای تأمل داشت. ایشان در بخشی از سخنان خود گفت: دولت روحانی ۵ سال و نیم است که کار را آغاز کرده است و از این سال ها ۴ سال و نیمش را اقدام به ثبات قیمت ها کرده است. قیمت های نان، گوشت و دیگر کالا و اقلام تا ۴ سال ثابت بود حتی نگذاشت دلار از ۴ هزار تومان هم بالا برود. حالا چه شده است که در این یک سال اخیر تحریم ها را نادیده می گیریم و مشکلات کشور را به پای ناکارآمدی اش می نویسیم و می گوئیم دولت ناکارآمد، تنبل و بی عرضه است در حالی که دولت اینچنین نیست بلکه مشکلات ما ناشی از نتیجه کار ترامپ و آمریکاست.

ایشان سپس در ادامه سخنان خود، خطاب به منتقدان سیاست های اقتصادی دولت، حرفی جالب و عجیب زد: آن ها که چنین تفکرات غلطی بین مردم قرار می دهند پس نباید شعار مرگ بر آمریکا سر دهند چرا که ما با این تصورات دقیقاً حرف آمریکا را می زنیم که مدتی پیش نشریه ای مختص یک نهادی منتشر کرده بود مبنی بر اینکه مسئولی عنوان کرده بود که فشارها نتیجه تحریم هاست فرافکنی است. من این چنین می گویم مگر عملکرد دولت مربوط به یک سال اخیر است؟ دولتی که ۴ سال قیمت ها را ثابت نگه داشت. اگر رئیس جمهور نجابت به خرج می دهد شما رویتان را زیاد نکنید بگذارید وحدت و انسجام برقرار باشد و انتظار مقام معظم رهبری این است که مردم روبروی مسئولان و روبروی یکدیگر قرار نگیرند. نمی دانم آن ها دنبال چه هستند از ترسیم چنین تصوراتی در میان مردم و آیا بصیرتی که مقام معظم رهبری فرمودند: این چنین است؟ یا این گروه از افراد متوجه می شوند چه می گویند یا بینش شان به این اندازه است.

و حجت الاسلام علوی هم به سیاق حاکم بر کابینه اعتدال، به جای آنکه مثلاً درباره دفاع تمام قد خود و وزارتخانه متبوع از متهمان محیط زیستی (که اتهامات سنگین جاسوسی نظامی از سوی قوه قضائیه برای ایشان در حد افساد فی الارض مطرح است)، در مورد مواضع این وزارتخانه درباره جاسوسان هسته ای چون درّی اصفهانی، ماجرای نقش حراست بانک مرکزی در سیاستگذاری های مهلک و مشکوک این مجموعه در سال ۹۶ و در اوج بحران ارزی، قصور امنیتی رخ داده در حمله تروریستی اهواز، مجموعه معضلات امنیتی در استان خوزستان در سال ۹۷ همچون درگیری میان برخی از شهروندان دزفول و اندیمشک، تخلفات صورت گرفته در وزارت نفت، مفاسد و تخلفات گسترده صورت گرفته در سیستم بانکی کشور، تأیید صلاحیت افراد مساله داری چون کاوه مدنی و برکشیدن او به سمت معاونت یک نهاد مهم در جمهوری اسلامی و بعد تلاش برای رهایی و خروج او از کشور و…توضیح دهند، راه حمله به منتقدان و به رخ کشیدن «نجابت» دولت و طعنه زدن به «نهاد خاص» را در پیش گرفته است.

اینکه دولت حال که به واسطه ی کندی و رخوت و انفعال سراسری که بر آن حاکم است، از صحنه حوادث جا می ماند و با تأخیر به صحنه می رسد و تازه آن موقع هم ابتکار عمل خاصی ندارد، یک وجه قضیه است و اینکه تازه وقتی با حرف و حدیث بسیار و با تأخیر قابل ملاحظه وارد میدان می شود، به جای آنکه منّت دار نهادهای انقلابی باشد که در غیاب مسؤولان دولتی یا فقدان ابتکار عمل دستگاه های دولتی، جور دولت را کشیدند و از همان ساعات اولیه پای کار آمدند و با دستور مقام معظم رهبری همه نیرو و امکانات خود را برای کمک و امداد بسیج کردند، طلبکارانه کنایه و تهمت حواله می کند، در نوع خود حیرت آور است.

حقیقت آن است که مدت هاست مشت خالی دولت اعتدال، هم در عرصه تئوری و نظر برای حکومت داری و اقتصاد و فرهنگ و سیاست و هم در عرصه حضور میدانی و مدیریت بحران و نظارت و بسیج نیرو، نه فقط برای نخبگان کشور که برای عموم مردم باز شده است. از سوی دیگر، انتصابات حیرت آور افراد ضعیف و بدون کارنامه برای مسوولیت های حساس، انتخاب مدیران بی انگیزه و عاری از تعهد، ابتکار عمل و خلاقیت مدیریتی برای سطوح بالای اداره کشور، در بزنگاه هایی چون رویدادهای طبیعی چون سیل و زلزله خود را کاملاً عیان می کند و به رخ می کشد.

علی صوفی، مشاور رئیس جمهور اصلاحات، و از حامیان دولت، در برنامه تلویزیونی «دست خط» (۲۳ اسفند ۹۷)، به صراحت گفت که طبق نظرسنجی ها، محبوبیت روحانی به زیر ۱۰ درصد رسیده است. مطمئناً بعد از نمایش ناامیدکننده ی دولت در مدیریت بحران سیل در استان گلستان و سیل در دروازه قرآن شیراز و درنگ و تأخیر روحانی برای پایان دادن به سفر تفریحی به قشم، بر همین درصد محبوبیت فاجعه بار تأثیر گذاشته و وضع را برای رئیس جمهور از منظر پذیرش عمومی، بدتر هم کرده است.

با توجه به سوابق ۶ سال اخیر دولت در زمینه ی توسل به «جنگ روانی» و سناریوسازی های تبلیغاتی، ایجاد دوقطبی های کاذب و دامن زدن به شکاف های سیاسی و اجتماعی با هدف انحراف افکار عمومی، احتمال می رود که چهره های دولت در دست یازیدن به شیوه مأنوس خود (بازی با افکار عمومی از طریق ایجاد دوقطبی و شکاف) به سمت افراط بروند و از این رو، بسیار محتمل است که در هفته های آتی شاهد مواضع تند و ساختارشکن بیشتری از سوی چهره های طیف دولت و حامیان آن باشیم.