«امید»؛ در برزخ شکست و پیروزی

زمزمه های برگزاری آخرین انتخابات هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در حالی آغاز شد که محمدرضا عارف عزم خود را برای کاندیداتوری ریاست مجلس جزم کرده بود و مخالفت های پزشکیان و مطهری دو سهمیه این فراکسیون در هیئت رئیسه مجلس و بخشی از بدنه فراکسیون هم نتوانست عارف را از سودای ریاست مجلس منصرف کند.

به گفته احمد بیگدلی عضو شورای مرکزی فراکسیون امید، شخص آقای عارف تصمیم جدی برای ورود به انتخابات ریاست مجلس داشت.

پیش از برگزاری انتخابات هیئت رئیسه مجلس بیگدلی پیش بینی کرد: «در صورت نامزدی آقای عارف برای ریاست مجلس بالای ۹۰ درصد جایگاه آقای مطهری در هیئت رئیسه مجلس به خطر می افتد.»

امیدِ امیدی ها به ریزش آرا لاریجانی در فراکسیون نمایندگان ولایی بود، ارزیابی آنها این بود که بخشی از بدنه فراکسیون ولایی از عملکرد لاریجانی در ریاست مجلس ناراضی است و به همین دلیل در انتخابات ریاست هیئت رئیسه مجلس یا رأی سفید می دهند یا به عارف رأی می دهند. ارزیابی فراکسیون امید از تعداد این نمایندگان ۲۵ تا ۳۰ نفر بود اما این حدس و گمان اشتباه از آب درآمد و آرزوی آرا سفید نتوانست کرسی ریاست را سهم عارف کند. نه تنها عارف نتوانست در آخرین سال دوره دهم به کرسی ریاست مجلس تکیه بزند بلکه مطهری هم کرسی نایب رئیسی را از دست داد.

وزن کشی سیاسی فراکسیون ها در مجلس؛ امیدی ها علی رغم اکثریت باختند

اما اصلاح طلبان سناریوی دیگری را نیز آماده کرده بودند، رضا انصاری عضو کمیته انتخابات فراکسیون امید پس از شکست این فراکسیون در انتخابات هیئت رئیسه مجلس اظهار داشت: «معرفی نامزد برای ریاست مجلس برای اصلاح طلبان بازی دو سر برد بود زیرا اگر عارف رئیس می شد ریاست مجلس را در اختیار داشت و می توانست اعتماد را به بدنه اصلاح طلب بازگرداند، با عدم پیروزی ایشان در انتخابات هیئت رئیسه هم مشخص شد اصلاح طلبان اقلیت را در مجلس دهم در اختیار دارند و عملکرد ضعیف مجلس دهم به پای اصلاح طلبان و حامیان دولت نیست.»

اما عبدالرضا هاشم زائی عضو دیگر فراکسیون امید دیدگاهی مخالف نظر انصاری دارد.

او معتقد است: «فراکسیون امید نسبت به سایر فراکسیون ها، تعداد بیشتری عضو دارد اما هر زمان که فراکسیون ولایی و فراکسیون مستقلان با هم ائتلاف کردند، امید نتوانسته اکثریت را کسب کند.»

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی می گوید: «با ائتلاف فراکسیون نمایندگان ولایی و مستقلان، فراکسیون امید، آقای مطهری را از دست داد و با از دست دادن مطهری، وزن سیاسی فراکسیون در مجلس کاهش یافت.»

در این میان نمی توان تأثیر پیام های پنهان و آشکار دولت در حمایت از علی لاریجانی را کتمان کرد. به گفته برخی اعضای فراکسیون امید دولت تمایل داشت لاریجانی بر کرسی ریاست تکیه بزنند؛ شاید ترس روحانی از تلاش اصلاح طلبان برای جدا کردن راه شان از اعتدالیون در صورت قدرت یافتن در بدنه حاکمیت، موجب این حمایت شد.

به گفته بیگدلی عضو شورای مرکزی فراکسیون امید، «با توجه به روندی که دولت در ۳ سال گذشته داشته است به نظر می رسد به ریاست لاریجانی بر مجلس تمایل بیشتری دارد. شخص روحانی گرایش بیشتری به لاریجانی دارد تا به عارف»

پس از باخت اصلاح طلبان در انتخابات هیئت رئیسه مجلس نوبت به برگزاری انتخابات هیئت رئیسه کمیسیون ها رسید.

انتخابات هیئت رئیسه کمیسیون ها تحت تأثیر انتخابات هیئت رئیسه مجلس قرار گرفت. مهدی شیخ عضو فراکسیون امید در تحلیل این موضوع گفت: «تغییراتی که در کمیسیون های مجلس در مورد ریاست اعضای فراکسیون امید رخ داد، ناشی از اتفاقات در انتخابات هیئت رئیسه مجلس بود. عده ای از نمایندگان با جریان های سیاسی همراهی می کنند که در مجلس قدرت و قوت بیشتری دارند.»

انصراف عارف از نامزدی برای ریاست کمیسیون آموزش برای جلوگیری از تَکرار شکست علنی

به گفته محمدجواد ابطحی عضو کمیسیون آموزش مجلس، محمدرضا عارف که در اجلاسیه سوم به عنوان رئیس کمیسیون آموزش انتخاب شده بود، «تا ظهر روز یکشنبه ۲۶ خرداد در حال رایزنی با نمایندگان برای کسب ریاست کمیسیون آموزش بود اما دو ساعت مانده به انتخابات هیئت رئیسه کمیسیون، از نامزدی برای ریاست این کمیسیون انصراف داد تا خاطره شکست در انتخابات هیئت رئیسه مجلس برای او تَکرار نشود.»

بدین ترتیب رئیس فراکسیون امید کرسی ریاست کمیسیون آموزش را نیز از دست داد و محمدمهدی زاهدی عضو فراکسیون ولایی مجداد ریاست کمیسیون آموزش را برعهده گرفت.

فراکسیون امید همچنین ریاست کمیسیون فرهنگی را نیز واگذار کرد و احمد مازنی جای خود را به جمشید جعفرپور عضو فراکسیون ولایی داد.

اما انتخابات هیئت رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، هماوردی دیگر میان دو فراکسیون ولایی و امید بود؛ نبردی که با شکست سنگین امید به پایان رسید. حشمت الله فلاحت پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی و نامزد مورد حمایت فراکسیون امید برای ریاست کمیسیون امنیت جای خود را به مجتبی ذوالنور عضو فراکسیون ولایی داد.

رمضانعلی سبحانی فر عضو فراکسیون امید و سخنگوی حزب اعتدال و توسعه در مورد علل این شکست به مهر می گوید: «به اعتقاد من، نامزدی آقای عارف در انتخابات هیئت رئیسه و سناریویی که در بحث هیئت رئیسه تعریف شد، خطای استراتژیک بود؛ این خطای استراتژیک در انتخابات کمیسیون ها نیز تأثیرگذار بود.»

سیاسی ترین عضو فراکسیون امید، رئیس اقتصادی ترین کمیسیون مجلس

در این میان همه شکست های امید، ریاست کمیسیون اقتصادی به سیاسی ترین عضو فراکسیون امید یعنی الیاس حضرتی رسید و محمدرضا پورابراهیمی استاد اقتصاد دانشگاه تهران جای خود را به قائم مقام حزب اعتماد ملی که هیچ سابقه اقتصادی در رزومه او وجود ندارد، داد.

ماجرای انتخاب حضرتی برای ریاست کمیسیون اقتصادی این بود که فراکسیون ولایی و مستقلان لیستی را برای انتخابات هیئت رئیسه کمیسیون انتخاب کرده بودند اما با وعده های حضرتی این لیست زمین خورد و وی هم به وعده های خود عمل نکرد.

از سوی دیگر علی نوبخت عضو فراکسیون امید هم توانست ریاست کمیسیون بهداشت را در رقابت با حسینعلی شهریاری عضو فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس، تصاحب کند.

توهم پیروزی یا سناریویی برای جلوگیری از شکست تَکرار

در این میان تیتر روزنامه های اصلاح طلب پس از شکست های بزرگ فراکسیون امید در مجلس جالب بود. روزنامه اعتماد تیتر «بازگشت امید» را برای این باخت بزرگ انتخاب کرد و توهم پیروزی را به اوج خود رساند.

این روزنامه ها در مورد عدم ریاست عارف بر کمیسیون آموزش ترجیح دادند سکوت کنند و برخی از سایت های اصلاح طلب نیز تیتر زدند «عارف نیامد».

برخی اعضای فراکسیون امید علت از دست دادن جایگاه های استراتژیک در مجلس دهم را ناشی از خطای استراتژیک عارف در نامزدی برای ریاست مجلس می دانند.

اما سید حسین نقوی حسینی عضو فراکسیون ولایی علت شکست فراکسیون امید در انتخابات هیئت رئیسه مجلس و کمیسیون های تخصصی را «حمایت بیش از حد این فراکسیون از دولت و ناکارآمد کردن مجلس» می داند و معتقد است: «این فراکسیون حتی در مواردی که انتقادات نمایندگان به دولت را به حق و درست می دانست، از دولت حمایت کرد و وجهه دولتی گرفت.»

وی می گوید: «دخالت دولت در انتخابات کمیسیون ها و تلاش برای رأی آوردن اعضای فراکسیون امید موجب شد این فراکسیون جایگاه قبلی خود را در میان نمایندگان از دست بدهد.»