چه کسانی برجام را «تصمیمِ نظام» معرفی کردند؟

کسانی که به خود اجازه می دهند تا به نام نظام تحلیل های گمراه کننده شان را به جامعه ارائه کنند با این عنوان که «تصمیم نظام» رسیدن به نتایجی چون برجام بوده است از تیغ انتقاد دانشجویان نتوانستند عبور کنند. همین مساله باعث شد تا رهبرانقلاب نیز به صراحت به این موضوع ورود کرده و پاسخی شفاف به مدعیانِ این ادعا داده شود.

در دیدار دانشجویان با رهبرانقلاب یکی از نمایندگان دانشجویان این نکته را خاطرنشان کرد که:«حضرت آقا هربار که موضوعی برای کشور حیثیتی شده، که نتیجه اش را مستقیماً در سرنوشت انقلاب اسلامی مؤثر می دانیم، با حربه ی مشترکی مواجهیم، که نامش را می گذارند «تصمیم نظام»!

نماینده جنبش عدالتخواه دانشجویان با این صحبت خود به اظهارنظر مسئولان کشور در خصوص برجام اشاره کرد که برجام را تصمیم نظام معرفی می کردند و با این کار مسئولان دولتی را از نوشتن این توافق تبرئه کرده و توپ را مستقیما به زمین رهبرانقلاب هدایت می کردند! هر چند صحبت های رهبر معظم انقلاب در خصوص این موضوع همیشه آشکار بوده اما پاسخ ایشان به این اتهام قابل تامل است.

رهبرانقلاب فرمودند: «یکی از دوستان گفتند تصویب برجام را به رهبری نسبت داده اند؛ خب بله، امّا شما که چشم دارید، ماشاءالله هوش دارید، همه چیز را میفهمید! آن نامه ای را که من نوشتم نگاه کنید، ببینید تصویب چه جوری است؛ شرایطی ذکر شده که در این صورت این [توافق] تصویب میشود. البتّه اگر چنانچه این شرایط و این خصوصیّات اجرا نشد، اِعمال نشد، وظیفه ی رهبری این نیست که بیاید وسط و بگوید برجام نباید اجرا بشود. [البتّه]خود این، یک مقوله ای است که وظیفه ی رهبری در این جور مواقع اجرائی چیست. عقیده ی ما این است که در زمینه های اجرائی، رهبری نباید وارد میدان بشود و یک کاری را اجرا کند یا جلوی اجرای یک کاری را بگیرد، مگر آنجایی که به حرکت کلّی انقلاب ارتباط پیدا میکند؛ آنجا چرا، وارد میشویم، امّا در موارد دیگر نه. بنابراین نه، برجام را به آن صورتی که عمل شد و محقّق شد، بنده خیلی اعتقادی نداشتم و بارها هم به خود مسئولینِ این کار -به آقای رئیس جمهور، به وزیر محترم خارجه، به دیگران- همین را گفته ایم و موارد زیادی را به آنها تذکّر داده ایم.»

اما چه کسانی با برچسبِ «تصمیم نظام» این هزینه را متوجه رهبری دانستند؟ نگاهی کوتاه به این موضوع نشان می دهد چه حامیان و چه بعضا منتقدان دولت که اتفاقا در حوزه سیاست خارجی با دولتمردان همراهی و موافقت دارند اصرار فراوانی داشته تا علایق خود را به عنوان تصمیم نظام معرفی کنند!

حسن روحانی که روزی برجام را «فتح الفتوح»! «آفتاب تابان»! «معجزه قرن»! «بزرگ ترین دستاورد تاریخ ایران»! «نشانه تسلیم همه قدرت های بزرگ در برابر اراده ملت»! «ورق خوردن تاریخ به نفع ایران»! «پیروزی بزرگتر از فتح خرمشهر» و… معرفی می کرد را می توان در سر لیست این افراد دانست. وی بعدا که با تلاش فراوان در تحمیل برجام به کشور موفق شد اما نتایج آن با وعده های دولتش فاصله فراوانی داشت برجام را تصمیم نظام معرفی کرد و حتی ظریف وزیر خارجه روحانی مدعی شد که رهبرانقلاب در جزئیات دخالت داشتند. امری که باعث شد رهبرانقلاب به آن واکنش نشان دهند و در ۲۰فروردین ۹۴ فرمودند: « آیا جزئیّات مذاکرات هسته ای تحت نظر رهبری است؟ بنده در جزئیّات مذاکره دخالتی نکردم، بازهم نمی کنم؛ من مسائل کلان، خطوط اصلی، چهارچوب های مهم و خطّ قرمزها را به مسئولین کشور همواره گفته ام؛ عمدتاً به رئیس جمهور محترم که ما با ایشان جلسات مرتّب داریم و موارد معدودی هم به وزیر محترم خارجه؛ خطوط اصلی و کلّی. جزئیّات کار، خصوصیّات کوچک که تأثیری در تأمین آن خطوط کلان ندارد، مورد توجّه نیست؛ این ها در اختیار آنها است، می توانند بروند کار کنند. اینکه حالا گفته بشود که جزئیّات این مذاکرات تحت نظر رهبری است، این حرف دقیقی نیست.»

نهاوندیان رئیس دفتر وقت حسن روحانی نیز تصویب و اجرای برجام را «تصمیم نطام» معرفی کرده و گفته بود: درباره حملاتی که می شود باید همیشه به این نکته توجه داشت که برجام و تصویب و اجرای آن تصمیم نظام بود. همه مراحل بررسی، مشورت و عزم را هم گذراند و الان نه تنها به عنوان یک تعهد بین ایران و شش کشور بلکه به عنوان یک سند بین المللی است. همان کسانی که در راه تصویب برجام سنگ اندازی می کردند از سنگ اندازی دست بر نمی دارند و بر سر راه اجرا و تحقق برجام حتما سنگ اندازی می کنند همچنان که می بینید.

بعیدی نژاد عضو تیم مذاکره کننده هسته ای سعی داشت تا با این عنوان که برجام «تصمیم نظام» است مانع انتقادات به آن شود و گفته بود: «برجام تصمیم نظام است و همه ارکان کشور در این تصمیم گیری حضور داشتند و ایراد وارد کردن به آن دردی دوا نمی کند.»

علی لاریجانی رئیس مجلسی که می توان از معدود روسای قوه مقننه دانست که همسو و همراه با دولت روحانی بوده نیز در این جریان جا دارد. لاریجانی که نقش ویژه ای در تصویب بیست دقیقه ای برجام داشت با خوش بینی تمام از باز شدن دریچه های امید در پسابرجام سخن گفته و اینگونه برجام را «تصمیم نظام»معرفی کرده بود: «در یکی دو سال گذشته دولت تلاش کرد موضوع تحریم ها و مساله هسته ای را به سرانجام برساند و خوشبختانه به نتیجه خوبی برسیم چرا که مجموعه نظام تصمیم درستی گرفت. »

تصمیمات لاریجانی به همین محدود نمیشود. وی در روز تصویب برجام نیز به گونه ای القا میکرد که گویا از جانب رهبری به ایشان دستور داده شده تا برجام تصویب شود! این بازی کثیف سیاسی تا جایی ادامه داشت که دفتر رهبرانقلاب مجبور به دادن تکذیبیه شد. هرچند این شایعه در مجلس تحت امر لاریجانی توانسته بود بسیاری را دچار تحلیل اشتباه کند. حمید رسایی نماینده وقت مجلس در این خصوص میگوید: «از جمله چیزهایی که به آقای لاریجانی در جلسه غیر علنی گفتم این بود که رهبر انقلاب اگر نظری دارند صریح بگویید. ایشان خودشان گفته اند که من دخالتی نمی کنم و نظر دبیرخانه هم برای ما ملاک نیست. آقای لاریجانی در پاسخ به من گفت که آقای رسایی من وظیفه داشتم این را به مجلس ابلاغ کنم! در تعبیر ایشان دقت کنید! برداشت نمایندگان از واژه «ابلاغ» مربوط به نظر چه کسی می شود؟ آیا نظر شمخانی برای مجلس حالت ابلاغی دارد؟»

محمد باقر قالیباف کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم در برنامه گفت وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما که در ایام انتخابات پخش شد این ادعای غلط را مطرح کرد و حتی مدعی شد هر دولت دیگری نیز به جای دولت روحانی بر سر کار می آمد همین مسیر طی می شد. این در حالی است که گفتمان جریان انقلابی بر اساس مقاومت بوده و مذاکرات غیرکارشناسی و تحمیلات دشمن در برجام را به شدت رد می کرد.

قالیباف نیز تحلیل «تصمیم نظام» را مطرح و گفته بود: «توافقنامه امروز یعنی برجام، تعهد کشور و حاکمیت است و هیچ دولتی نمیتواند به هم بزند. اگر من توفیق خدمت پیدا کنم، حتما پاسداری می کنم از این توافقنامه ای که انجام شده و این را هم مردم عزیز بدانند هر دولتی غیر از دولت فعلی هم بود همین مسیر را طی می کرد چرا که مجموعه ای از نظام و حاکمیت تصمیم به مذاکره داشتند.»

علی اکبر ولایتی که قبلا در جریان انتخابات ۹۲ با تضعیف گفتمان مقاومت عملا منجر به قدرت گرفتن جریان غرب گرایان شده بود نیز گزاره «تصمیم نظام» را تکرار کرد. ولایتی پاسخ به سوالی مبنی بر این که شما مدافع برجام بودید با توجه به بد عهدی هایی که طرف آمریکایی ها صورت گرفت، آیا همچنان از برجام دفاع می کنید؟ اظهار داشت: ما حتماً باید مذاکره می کردیم، این تصمیم، تصمیم نظام بود تصمیم فرد نبود. نظام تصمیم گرفت که مذاکره کند، بدون مذاکره چه کاری می خواستیم انجام دهیم و مذاکره درست انجام می دادیم، اگر مذاکره درست انجام می دادیم و درست انجام بدهیم خوب چه کاری باید می کردیم.

آملی لاریجانی رئیس سابق قوه قضائیه برجام را «تصمیم عاقلانه نظام» معرفی کرده و گفته بود: « برجام با شرایطی که پذیرفته شده تصمیم عاقلانه نظام بود که برای انجام آن تیم مذاکره کننده و بویژه رئیس جمهور محترم تلاش زیادی کردند اما این موضوع منافاتی ندارد با اینکه بگوییم برجام را باید در حد و اندازه خودش ببینیم و ارزیابی کنیم.»

ناطق نوری عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در سخنانی بعد از خروج آمریکا از برجام گفت: نباید از این موضوع غافل شویم که مذاکره و پذیرفتن برجام حاصل تصمیم گیری مجموعه نهادهای کلیدی نظام همچون دولت، مجلس، شورای عالی امنیت ملی و با نظر مساعد رهبر معظم انقلاب بوده است.

علی مطهری نماینده ای که با لیست وحدت اصولگرایان به مجلس راه یافت و بعدها سر از اردوگاه اصلاح طلبی در آورد برجام را «تصمیم نظام» معرفی کرده و حتی انتقاد از برجام را انتقاد از نظام معرفی کرده بود. با این سطح تحلیل وی احتمالا رهبرانقلاب که از ابتدا از منتقدان جدی غرب گرایان و سند خسارت بار برجام بوده اند نیز از تخطئه کنندگان نظام محسوب می شوند!

علی مطهری در واکنس به اشعار میثم مطیعی در مراسم نماز عید فطر دو سال قبل گفته بود: «گذشته از عدم تناسب این اشعار با عید فطر، مضمون و محتوای این اشعار هم ناراستی هایی داشت. اولا برجام را به طور کلی تخطئه می کرد در حالی که توافق برجام تصمیم کل نظام و تخطئه آن تخطئه کل نظام است! نقاط قوت و نقاط ضعف آن نیز به کل نظام بر می گردد نه این که نقاط ضعف آن مربوط به آقای روحانی و آقای ظریف است و نقاط قوت آن مربوط به بخش دیگر نظام.!»

حشمت الله فلاحت پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز به خبرآنلاین گفته بود: برجام تصمیم نظام بود و امروز هم هر تصمیمی گرفته می شود تصمیم نظام است و نمی توان آن را متوجه یک گروه بدانیم.او ادامه داد: من هنوز هم معتقدم تصمیم تصویب برجام بهترین تصمیم بود

بروجردی رئیس وقت کمیسیون امنیت ملی نیز که ادعا کرده بود برجام کار نظام بوده سعی دارد با این کلمات از زیر بار مسئولیت خود شانه خالی کند. چرا که وی تا دیروز برای برجام ۱۶۵ دستاورد ساخته و در رسانه ها به نام خود منتشر کرده بود و حتی در تبلیغات انتخاباتی خود نقش آفرینی در تحمیل برجام به کشور را جزو افتخارات خود معرفی میکرد.

اینکه حامیان دولت برجام را تصمیم نظام معرفی میکنند به عنوان فرار رو به جلو قابل تحلیل است اما کسانی که از جبهه اصولگرایی این خسارت را به عنوان تصمیم نظام معرفی کرده اند یک تحلیل فلج کننده و آدرس غلطی به مردم داده اند که باید عذرخواهی کنند.

مواضع شفاف رهبرانقلاب نشان میدهد که رهبری معظم به عنوان قوه عاقله نظام نه تنها به مذاکرات بدبین بوده بلکه بارها با گوشزد کردن خطوط قرمز به دولتی ها هشدار داده اند، اما غرب گرایان نه تنها از خطوط قرمز رد شدند بلکه به گفته رهبرانقلاب به دلیل ضعف های ساختاری و نقاط ضعف فراوان، برجام منجر به خسارات های زیادی به کشور شده است.