از پروژه ۲۰۴۰ استنفورد تا آمارهای بین المللی که پیشرفت های علمی ایران را فریاد می زنند

در بیست و سومین روز از ماه مبارک رمضان جمعی از اساتید، اعضای هیئت های علمی و پژوهشگران دانشگاه ها و مراکز علمی با حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کردند.

رهبر انقلاب اسلامی در این دیدار گفتند: «حرکت علمی و پیشرفت های دانشگاه ها در دهه های اخیر به معنی واقعی کلمه چشمگیر و برجسته است اما جریانی با سرمنشأ خارجی و با امتداد داخلی سعی دارد با بی ارزش نشان دادن و یا کوچک شمردن حرکت علمی کشور و پیشرفت های به دست آمده، مردم و جوانان را ناامید کند.»

حضرت آیت الله خامنه ای با تأکید بر سازمان یافته بودن این جریان افزودند: «یک نمونه از این جریان، «پروژه ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد برای ایران» است که هدف آن، زیر سؤال بردن پیشرفت های علمی و دانشگاهی است و متأسفانه عده ای هم در داخل در حرکتی مرکب از خباثت و خیانت با آنها هم صدایی می کنند.»

حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به برخی اقدامات و تبلیغاتِ جریانی که به دنبال کم سواد نشان دادن نخبگان و اساتید ایرانی است، گفتند: « اگر دانشگاه ها و محققان و اساتید ما کم عمق هستند، پس پیشرفت های خیره کننده در نانو، علوم هسته ای و غنی سازی بیست درصد و سلول های بنیادی را چه کسانی انجام داده اند؟»

ایشان افزودند: «پیشرفت های علمی کشور به گونه ای است که افراد به ظاهر غیرسیاسی ولی با باطن سیاسی نیز مجبور به اعتراف به این پیشرفت ها شده اند.»

اما «پروژه ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد برای ایران» که رهبر انقلاب به آن اشاره کردند، چیست و چه می کند؟

در سال ۲۰۱۶ در دانشگاه استنفورد پروژه ای کلید خورد که به ظاهر هدف آن بررسی کمی وضعیت ایران در آینده یا به عبارتی پیش بینی ایران تا سال ۲۰۴۰ در حوزه های مختلف بود. این پروژه دانشگاهی بر اساس تحلیل داده های کمی و با استفاده از نگاهی آینده نگارانه به بررسی روندهای حاکم بر ایران در حوزه های جمعیت شناسی، اقتصاد، انرژی، آب، کشاورزی و سیستم های مالی پرداخته است و تاکید بر سیاسی نبودن برآوردها دارد و این در حالی است که در واقعیت تحقیقی برای زیرسؤال بردن پیشرفت های کمی و کیفی ایران است.

قصه از زمانی آغاز شد که خبر پیشرفت های علمی ایران هر روز پررنگ و پررنگ تر مطرح می شد و در عین حال سهم قابل توجهی از مقالات مردود شده به آمریکا اختصاص می یافت.

تخریب دانشمندان و روند رشد علمی ایران در حالی صورت می پذیرد که طبق اطلاعات منتشر شده پایگاه های علمی دنیا، ایران طی ۵ سال گذشته روند رو به رشدی در جایگاه علمی را طی کرده و هر سال به تعداد دانشگاه هایی که در لیست تایمز قرار دارند، افزوده شده است.

در سال ۲۰۱۵ تنها دو دانشگاه صنعتی شریف و صنعتی اصفهان در رتبه بندی تایمز حضور داشتند؛ در سال ۲۰۱۶ تعداد این دانشگاه ها به ۸ مورد، در سال ۲۰۱۷ به ۱۳ دانشگاه و در ۲۰۱۸ این تعداد به ۱۸ دانشگاه افزایش یافته است و این در حالی است که در رتبه بندی اخیر تایمز که مربوط به سال ۲۰۱۹ می شود با ورود ۱۱ دانشگاه جدید شمار دانشگاه های ایران به ۲۹ دانشگاه افزایش یافته و بدین ترتیب دانشگاه های ایران میان ۱۲۵۸ دانشگاه رتبه بندی شده تایمز پرچم دار پیشرفت هستند.

دانشگاه های کاشان، علوم پزشکی مشهد، صنعتی شیراز، شهید مدنی آذربایجان، علوم پزشکی ایران، مازندران، علوم پزشکی شهید بهشتی، خوارزمی، شهید باهنر کرمان، صنعتی شاهرود و ارومیه برای اولین بار در رتبه بندی ۲۰۱۹ تایمز حضوریافته اند.

* نام ۲۶ دانشگاه ایران در میان برترین های جهان

از سوی دیگر لایدن نیز رتبه بندی دانشگاه های جهان را در سال ۲۰۱۹ میلادی منتشر کرد که بر اساس اطلاعات ارایه شده؛ در میان مؤثرترین دانشگاه های دنیا نام ۲۶ دانشگاه ایران وجود دارد.

نظام رتبه بندی لایدن که از سال ۲۰۰۷ شروع به کار کرده است، براساس هشت شاخص مؤسسات آموزش عالی را ارزیابی می کند. براساس آنچه که این رتبه بندی منتشر کرده ۲۶ دانشگاه ایران در میان ۹۶۳ مؤسسه آموزش عالی برتر جهان حضور پررنگ دارند.

دانشگاه های تهران، صنعتی امیرکبیر، علوم پزشکی تهران، تربیت مدرس، صنعتی شریف، صنعتی اصفهان، علم و صنعت ایران، فردوسی مشهد، شیراز و تبریز به عنوان ۱۰ دانشگاه ممتاز در بحث تأثیر علمی شناخته شده اند.

دانشگاه های علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشگاه شهید بهشتی، واحد علوم و تحقیقات آزاد اسلامی، صنعتی خواجه نصیر، اصفهان، علوم پزشکی تبریز، گیلان، کاشان، علوم پزشکی شیراز، علوم پزشکی مشهد، علوم پزشکی اصفهان، شهید باهنر کرمان، بوعلی سینا، رازی، سمنان و دانشگاه پیام نور به ترتیب در رتبه های بعد از ۱۰ دانشگاه نخست قرار گرفته اند و رتبه های ۱۱ تا ۲۶ را به خود اختصاص داده اند.

بر اساس آنچه که نظام رتبه بندی لایدن منتشر کرده دانشگاه های تهران، علوم پزشکی تهران، امیرکبیر، تربیت مدرس، شریف، صنعتی اصفهان، علم و صنعت ایران، علوم پزشکی شهید بهشتی، واحد علوم و تحقیقات آزاد اسلامی، فردوسی مشهد، دانشگاه شیراز، تبریز، شهید بهشتی، صنعتی خواجه نصیر، علوم پزشکی تبریز، علوم پزشکی مشهد، اصفهان، علوم پزشکی شیراز، علوم پزشکی اصفهان، گیلان، پیام نور، کاشان، رازی، باهنر کرمان، بوعلی سینا و دانشگاه سمنان در شاخص همکاری های علمی بین المللی در میان دانشگاه های برتر جهان قرار گرفته اند.

تجزیه و تحلیل آمار و ارقام ۵ سال گذشته نظام رتبه بندی سایمگو نیز علاوه بر اینکه پیشرفت دانشمندان ایرانی در تولید و ارائه مقالات علمی در آسیای غربی را نشان می دهد، حکایت از صدرنشینی ایران در سال های پیاپی دارد.

همچنین بر اساس آمار و ارقامی که توسط نظام رتبه بندی سایمگو در سال ۲۰۱۷ منتشر شده، ایران با ارائه و انتشار بیش از ۴۳۸۸ سند علمی در صدر جدول کشورهای غرب آسیا قرار گرفته است.

* ۱۶ دانشمند ایرانی در جمع محققان پراستناد دنیا/

براساس این گزارش، پایگاه استنادی وب آو ساینس (WOS) هر ساله فهرست پر استنادترین پژوهشگران دنیا را در فرآورده ای به نام پژوهشگران پر استناد (Highly Cited Researchers) منتشر می کند. در این فهرست پژوهشگران تاثیرگذار در سطح دنیا که با دریافت میزان استناد بالا، نقش پر رنگی در انتقال علم و دانش در عرصه بین المللی ایفا می کنند، مشخص و معرفی می شوند. این فهرست تنها مقالات پراستناد در مجلات حوزه علوم و علوم اجتماعی را مورد بررسی قرار می دهد که در پایگاه وب.آو.ساینس در بازه زمانی ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۶ منتشر شده و مورد استناد قرار گرفته اند. این مقالات از پایگاه شاخص های اساسی علم Essential Science Indicators (ESI) استخراج می شوند و تنها درصدی از نویسندگان برتری که دارای مقاله در این پایگاه باشند، در فهرست نویسندگان پراستناد ظاهر می شوند.

در لیست منتشر شده از پراستنادترین دانشمندان جهان، از کشور ایران نام ۱۶ پژوهشگر دیده می شود که نسبت به تعداد دانشمندان پراستناد در سال ۲۰۱۷ این تعداد به بیش از دو برابر رسیده است.

* ایران رتبه اول تولید علم نانو در کشورهای اسلامی

طبق آمار تولید مقالات علمی، با در نظر گرفتن تعداد دانشگاه هایی که هر کدام بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ بیش از ۱۰۰ مقاله فناوری نانو تولید کرده اند، ایران، ترکیه و مالزی کشورهای برتر اسلامی هستند که رتبه های اول تا سوم تولید علم را در این حوزه موضوعی به خود اختصاص داده اند.

* ایران رتبه پنجم جهان در رشد علمی را دارد/

براساس گزارشی که توسط معاونت پایش، ارزیابی و نظارت علم و فناوری ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور تهیه شده است با اشاره به انتشار ۵۳۲۸۶ مستند علمی کشورمان در پایگاه استنادی وب آو ساینس در سال ۱۳۹۷، ارتقای رتبه کشورمان از رتبه ۱۹ در سال ۱۳۹۴ به رتبه ۱۶ در سال ۱۳۹۷ نیز مورد اشاره قرار گرفته است.

در ادامه گزارش پایشی وضعیت شاخص های علم، فناوری و نوآوری جمهوری اسلامی ایران و براساس آمار منتشر شده در پایگاه Science & Engineering Indicators 2018″ ” عنوان شده رتبه رشد علمی کشورمان در سال ۱۳۹۷ رتبه ۵ در جهان، رتبه تولید علم کشورمان رتبه ۱۵ در جهان و سهم جهانی کشورمان از تولید علم در همین سال ۱.۸ درصد است.

براساس این گزارش، در سال ۱۳۹۵ کشورمان با ۱۵ درخواست ثبت اختراع در جهان رتبه ۶۵ را به دست آورده و از نظر اختراعات گرنت شده نیز با تعداد ۴۴ اختراع دارای رتبه ۷۹ در جهان است.

* ایران یکی از ۵ کشور برتر از نظر رشد کارآفرینی در جهان است/

این گزارش در بخش مهم مربوط به استارت آپ ها با اشاره به این موضوع که زیست بوم استارت آپی از افراد نوآور، کارآفرین، سرمایه گذاران، مشاوران و سازمان های مختلف تشکیل شده، می افزاید: از جمله نهادهایی که در سال گذشته به پویایی زیست بوم استارت آپی کمک کرده اند؛ نهادهای ترویجی و آموزشی هستند و کشورمان با این بسترسازی مناسب توانسته در سال ۱۳۹۷ به یکی از ۵ کشور برتر از نظر رشد کارآفرینی تبدیل شود.

در حالی پروژه ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد رشد علمی ایران را کمی مطرح می کند که آمار بین المللی از رشد بسیار خوب کیفی دانشگاه های ایران خبر می دهد و اندیشمندان مطرح دنیا نیز به آن اذعان می کنند.

گلن شوایتزر مدیر دفتر پیشبرد علوم آمریکا در اروپا و آسیا در نشست شورای آتلانتیک با بیان اینکه ارتباط علمی با ایران برای آمریکا برد محسوب می شود؛ می گوید: ما می دانیم که ایرانی ها از نظر علمی قوی هستند؛ ما می خواهیم آن ها دانش خود را با بقیه جهان به اشتراک بگذارند تا ما از آن نفع ببریم.

از سوی دیگر ریچارد استون مدیر بین الملل مجله آمریکایی ساینس نیز تاکید می کند که علی رغم تحریم هایی که جامعه ایران زیر فشارهای آنها تاب آورده است، جامعه علمی ایران در غلبه بر محدودیت ها خلاقیت و انعطاف زیادی از خود نشان داده است و پیشرفت های اخیر در انتشار مقالات علمی در ایران واقعا من را تحت تاثیر قرار داده است.