نمایندگان طرفدار FATF دقیقا به چه چیزی رأی داده اند؟!

به تازگی مصطفی کواکبیان، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی و از حامیان جدی لوایح مربوط به FATF در یک برنامه تلویزیونی اظهاراتی را نسبت به این لوایح مطرح کرده است که نشان می دهد وی هنوز از ابتدایی ترین مسائل مربوط به این لوایح مطلع نیست!

مصطفی کواکبیان در برنامه تلویزیونی «چهل ۵۷» و در بخشی از سخنان خود به موضوع FATF پرداخته و مطالبی را بیان کرده است که نه تنها هیچ پشتوانه کارشناسی ندارد، بلکه نشان از بی اطلاعی او نسبت به ابتدایی ترین مسائل مربوط به FATF دارد. در ادامه به بررسی سخنان وی خواهیم پرداخت.

تعداد اعضای FATF چند کشور است؟ ۳۸ عضو یا ۱۸۸ عضو!

کواکبیان درباره لوایح مربوط به FATF می گوید: «تصور من این است که ما ناچاریم این لوایح را تصویب کنیم؛ ۱۸۸ کشور دنیا به FATF پیوسته اند و نمی توان گفت همه این ها خوار و ذلیل هستند. ما معتقدیم سیستم بانکی ما در صورت نپیوستن به گروه اقدام مالی قفل می شود.» وی در پاسخ به این سؤال که آیا الآن سیستم بانکی ما آزاد است، می گوید: «الآن ما در حالت لیست سیاه نیستیم و سه بار تا به حال وضعیت ما را تمدید کرده اند. ما معتقدیم اگر این کار را نکنیم، حتماً دچار مشکل می شویم.»

باید توجه داشت که: اولاً FATF یک نهاد بین الدولی است که ۳۸ کشور و نهاد منطقه ای عضو آن هستند نه ۱۸۸ کشور!

ثانیاً مسأله ایران با FATF، پیوستن یا نپیوستن به گروه اقدام مالی نیست، بلکه تمام اختلاف نظرها میان طرفداران و مخالفان FATF به موضوعِ همکاری کردن با این نهاد و اجرای همه عناصر برنامه اقدام برمی گردد و الا موضوعِ پیوستن ایران به FATF اساساً مطرح نیست.

ثالثاً بر خلاف ادعای کواکبیان، از سال ۹۵ تا به امروز FATF هفت بار در نشست های ۲۴ ژوئن ۲۰۱۶ (۳ تیر ۹۵)، ۲۳ ژوئن ۲۰۱۷ (۲ تیر ۹۶)، ۳ نوامبر ۲۰۱۷ (۱۲ آبان ۹۶)، ۲۳ فوریه ۲۰۱۷ (۴ اسفند ۹۶)، ۲۹ ژوئن ۲۰۱۷ (۸ تیر ۹۷)، ۱۹ اکتبر ۲۰۱۸ (۲۷ مهر ۹۷) و ۲۲ فوریه ۲۰۱۹ (۲ اسفند ۹۷) نام ایران را از لیست سیاه تعلیق کرده است! لازم به ذکر است در این مدت اگرچه نام ایران در ظاهر از لیست سیاه FATF تعلیق شده است، اما چون مهم ترین بخش از اقدامات متقابل یعنی شناسایی تقویت شده مشتری، همچنان درباره ایران اعمال می شود، در واقع ما هنوز در لیست سیاه قرار داریم.

رابعاً این ادعا که در صورت همکاری نکردن با FATF، سیستم بانکی ما قفل خواهد شد، ادعای بی پایه ای است که شواهد فراوانی بر رد آن وجود دارد؛ به عنوان نمونه با این که نام ایران از سال ۸۸ تا ۹۵، در لیست سیاه FATF قرار داشته است، با این حال مشکلات بانکی ایران پس از تحریم های بانکی و مالی در سال ۹۱ به وجود آمد. این موضوع به خوبی نشان می دهد مبنای تصمیم گیری بانک های خارجی برای همکاری با ایران، تحریم های بانکی است که امروز از سوی آمریکا به ایران تحمیل شده است، نه لیست سیاه FATF.

حق تحفظی که هیچ گاه پذیرفته نخواهد شد!

کواکبیان در بخش دیگری از سخنان خود مدعی است: «ما در این لوایح «حق تحفظ» برای خودمان قائل شده ایم و در ابتدای این لوایح آمده است که اگر شروط ما پذیرفته شود، ما ملحق شویم.»

در پاسخ به این ادعا باید توجه داشت در صورتی که اعلامیه تفسیری دولت درباره لایحه الحاق ایران به کنوانسیون CFT بیانگر پذیرشِ تفسیرِ خاصی از معاهده از سوی ایران باشد، لازم است شرایط مندرج در ماده ۱۹ کنوانسیون بین المللی حقوق معاهدات وین را احراز نماید. طبق ماده ۱۹ کنوانسیونِ بین المللی حقوق معاهدات، قرار دادن حق تحفّظ تنها در صورتی امکان پذیر است که: اولاً متن کنوانسیون، حق شرط را منع نکرده باشد، ثانیاً فقط در موارد خاصی که کنوانسیون اجازه داده باشد امکان حق شرط وجود دارد و ثالثاً شرط و یا تحفظ، مخالف هدف و منظور آن کنوانسیون نباشد؛

با نگاهی به کنوانسیون مبارزه با تأمین مالی تروریسم (CFT) روشن می شود این کنوانسیون نه تنها اجازه حق تحفظ را درباره تعریف تروریسم نداده است، بلکه در ماده ۶ این کنوانسیون تصریح می کند در اعمال جزایی منظور در این کنوانسیون نباید هیچ ملاحظه سیاسی، فلسفی، عقیدتی، نژادی، قومی، مذهبی و … دخالت داشته باشد.

تجربه ناموفق تعدادی از کشورها در قرار دادن حق تحفظ درباره تعریف تروریسم مؤید دیگری بر این موضوع است. به عنوان مثال پس از آن که مصر کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم (CFT) را پذیرفت، در بیانیه تفسیری خود مدعی شد مقاومت ملی را در تمامی صورت هایش شامل مقاومت مسلحانه در برابر اشغال و تجاوز خارجی با توجه به اصل آزادی و خودیاری به عنوان فعالیت تروریستی تلقی نمی کند؛ با این حال آمریکا در اعتراض به این بیانیه تفسیری، با استناد به ماده ۶ این کنوانسیون و ماده ۱۹ کنوانسیون حقوق معاهدات وین، مانع قرار دادنِ حق تحفظ در این کنوانسیون شد.

اینستکس، یک اعلام موضع در برابر آمریکا!

کواکبیان در بخش دیگری از سخنان خود به سازوکار مالی اروپایی ها اشاره کرده و می گوید: «شاید اینستکس اروپایی ها خیلی به مبادلات تجاری و بانکی ما کمک نکند، اما این یک اعلام موضع در برابر آمریکاست و خیلی مهم و ارزشمند است.»

اگرچه اعتراف کواکبیان به ناکارآمدی اینستکس را می توان گام مثبتی در جهت فهم واقع بینانه تر رفتارهای اروپا دانست، اما تلاش وی برای دستاوردتراشی برای اینستکس به هیچ وجه قابل قبول نیست. ایده اولیه ایجاد کانال ویژه مالی با این هدف از سوی اروپایی ها مطرح شد که ایران علی رغم تحریم های آمریکا بتواند نفت خود را بفروشد و کالاهای مورد نیاز خود از جمله کالاهای تحریمی آمریکا همچون قطعات خودرو، فلزات گرانبها و … را وارد کند. با این حال بیانیه وزرای خارجه سه کشور اروپایی پس از ثبت اینستکس نشان داد اروپا اراده ای برای دور زدن تحریم های آمریکا ندارد و اینستکس قرار است در چارچوب نظام تحریمی آمریکا فعالیت کرده و صرفاً برای واردات غذا و دارو استفاده شود! بنابراین چنین سازوکاری بیش از آن که اعلام موضع اروپا در برابر آمریکا باشد، نشان دهنده همسویی اروپا و آمریکاست!

نعمت برجام!

کواکبیان در بخش دیگری از سخنان خود در دفاع از برجام می گوید: «برجام هم اگر همین یک خاصیت را داشته باشد که ۷ قطعنامه تحریمی را لغو کرده، برای ما نعمت است.» وی تصریح می کند: «اگر ترامپ از برجام خارج نمی شد، خیلی اتفاقات خوبی می افتاد؛ مثلا توتال آمد ۵ میلیارد دلار قرارداد بست، اما بعد رفت!»

به نظر می رسد برای ارزیابی میزان موفقیت برجام، باید به واقعیت های عینی نگاه کرد نه به قطعنامه های روی کاغذ. اگرچه برجام قطعنامه های تحریمی سازمان ملل را معلق و نه لغو کرده، اما خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم های یک جانبه این کشور، عملاً شرایط کشور را به قبل از برجام برگردانده است. در چنین شرایطی سخن گفتن از برکات برجام، مشکلی را حل نمی کند.

بدعهدی توتال در قرارداد نفتی با ایران با چراغ سبز کشورهای اروپایی و در تعارض با تعهدات برجامی آنها رخ داده است که باز هم نشان دهنده همسویی اروپا با آمریکاست و این پیام را به ایران می دهد که به جای تکیه بر شرکت های اروپایی، به توان داخلی کشور همچون قرارگاه خاتم الانبیاء اعتماد کرده و یا لااقل با شرکت های غیر غربی همکاری کند. در هر صورت کواکبیان به عنوان یک نماینده مجلس و یکی از طرفداران برجام به جای این که از آرزوهای خود درباره سرمایه گذاری توتال سخن بگوید، باید به این پرسش ها پاسخ دهد که چرا به عنوان نماینده مردم در مجلس به اشکالات و ضعف های توافق برجام اعتراض نکرده است تا آمریکا نتواند به این سادگی از آن خارج شود؟! چرا با وجود حرف و حدیث های فراوانی که در قرارداد نفتی توتال وجود داشت، ایشان با حمایت از این قرارداد نفتی، سبب وارد آمدن چنین خسارتی به کشور شد و این که امروز پس از خروج توتال از قرارداد نفتی با ایران، او و همکارانش چه اقدامی جهت احقاق حقوق از دست رفته ایران کرده اند؟

در هر حال با توجه به بی اطلاعی آقای کواکبیان از ابتدایی ترین مسائل مربوط به FATF آن هم حدود ۳ سال پس از مطرح شدنش در فضای سیاسی کشور، جای این سؤال وجود دارد که ایشان و برخی دیگر از نمایندگان مجلس، چرا هنوز از جزئیات و نکات فنی لوایح مربوط به FATF اطلاع ندارند؟