دولت به جای «برجام» میوه های «مقاومت» را چید

نگاهی به صحبت های همه عراقی ها در گفت و گو با مقامات دولتی نشان میدهد که پشتوانه روابط خوب عراق با ایران به حضور فرزندان ایران در تامین امنیت این کشور بر میگردد.

رئیس جمهور عراق در دیدار با حسن روحانی با بیان اینکه ایران در مقاطع حساس میزبان بسیاری از مردم عراق بوده و در مسیر مبارزه با تروریسم داعش کمک ها و حمایت های فراوانی داشته است، افزود: «ایران نقش بسیار برجسته ای در شکست داعش داشته و این نشان دهنده روابط عمیق و دوستانه دو کشور است؛ ایران و عراق هیچ انتخابی جز روابط خوب و گسترده ندارند.» وی حتی ایران را وطن دوم خود نامید تا عمق رابطه ای که دستاورد همکاری نظامی و امنیتی ایران در سال های اخیر است به خوبی نشان داده شود.

حالا رئیس جمهور، وزیر خارجه، معاون وزیر خارجه، رئیس کل بانک مرکزی و وزیر نفت در سفرهای خود در یک ماه گذشته فصل جدیدی از روابط را روی این همکاری های استراتژیک بنا کرده اند تا ایران بتواند نه تنها روابط اقتصادی با عراق را محکم تر کند که قسمتی از محدودیت های ناشی از تحریم را از طریق کشور همسایه خود جبران کند. این سفر که پس از شش سال از ریاست جمهوری روحانی رخ داده نشان میدهد که پشت کردن و بدعهدی غربی ها باعث توجه ویژه تری به کشورهای همسایه توسط دولت داشته است. به خصوص اینکه ایران با ۱۵ همسایه مرز مشترک دارد و روابط مناسب با آنها می تواند اکثریت قریب به اتفاق نیاز های ایران را تامین کند.

خبرها حاکی از این موضوع است که سفر دولت به عراق دستاوردهای خوبی برای دو کشور به خصوص ایران داشته است. از رایگان شدن هزینه ویزا که باعث رونق بیشتر گردشگری دو کشور خواهد شد تا حل شدن مساله لایروبی اروندرود و تفاهم نامه های بسیار در زمینه اقتصادی که میخواهد صادرات ایران از ۱۲میلیارد دلار را به ۲۰میلیارد دلار برساند. گفتنی است هم اکنون هم عراق از اصلی ترین بازارهای صادراتی ایران است که سهم ۱۴درصدی صادرات غیر نفتی کشورمان را به خود اختصاص میدهد.

هرچند باز هم نگاهی به داده های اقتصادی نشان می دهد که سهم ایران در بازارهای عراق به خصوص رشد آن در سال های اخیر با توانمندی های بالقوه دو طرف قابل مقایسه نیست و امید میرود که پس از سفر دولت به عراق این مساله حل شود. از اصلی ترین رقبای ایران در بازار عراق ترکیه است که سابقه حضور آن در این کشور به زمان صدام بر میگردد. اما حالا با نزدیک تر شدن دو کشور چه در حوزه فرهنگی که خود را در اربعین حسینی نشان داده چه در همکاری برای مبارزه با تروریسم و تامین امنیت میتواند رابطه ایران با عراق بیش از پیش توسعه پیدا کند و حتی ایران ترکیه را پشت سر بگذارد. ناگفته نماند که چین و امارات نیز از جمله رقبای دیگر به خصوص در حوزه کالاهای با دوام به منطقه عراق محسوب می شوند.

در چنین شرایطی و در دیدارهای مختلف تجار ایرانی و عراقی که طی سفر روحانی به عراق صورت گرفت، راه های گسترش تجارت کالا بین دو طرف مورد بررسی قرار گرفت. ایرج مسجدی سفیر ایران در عراق طی سمیناری اقتصادی که در بغداد برگزار شد از هدف گیری ۲۰ میلیارد دلاری در حجم تجارت بین دو کشور سخن گفت.این عدد اگرچه در ابتدای امر کمی دور از دسترس به نظر می رسد، اما با توجه به ورود عراق به فاز بازسازی پس از نبردهای تروریستی و بازگشت امنیت به شهرهای این کشور کاملاً قابل دسترس است. حذف هزینه روادید برای ورود مسافران ایرانی به بغداد از جمله اقدامات مهم دیگری بود که در سفر روحانی به عراق حاصل شد و می تواند نقش یک کاتالیزور را برای سهولت رفت و آمد اتباع دو طرف را ایفا کند.

برادری عراق برای دور زدن تحریم ها

یکی از انگیزه های اصلی روحانی در سفر به عراق ظرفیت های این کشور در کمک به دور زدن تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران است. تهران در صدد است همان گونه که در تحریم های قبلی از ترکیه برای رفع نیازهای مالی خود کمک گرفت، از عراق نیز کمک مشابهی دریافت کند. واقعیت این است که به دلیل روابط مویرگی ایران و عراق در حوزه تجارت کالا و همچنین تبادل ارز، تحریم های متداول وزارت خزانه داری آمریکا نمی تواند چندان در این مسیر اختلال ایجاد کند. تأکید چند باره مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا بر ضرورت سخت گیری مقامات عراقی در خصوص جابجایی ارز به شیوه چمدانی از مرزهای دو کشور بازتابی از همین نگرانی است.

ایران می تواند بسیاری از کالاهای مورد نیاز خود را که در شرایط تحریمی به دلیل محدودیت مالی و بیمه ای نمی تواند به سرعت تأمین کند در قالب صادرات مجدد از بازار عراق وارد کند. دقیقاً همان نقشی که زمانی امارات متحده عربی برای ایران ایفا می کرد.بسیاری معتقدند که بندر نفتی بصره در جنوب عراق که ثروتمندترین شهر این کشور نیز محسوب می شود، کاملاً قابلیت این را دارد که به یک دوبی جدید در منطقه تبدیل شود. ایران نیز می تواند همان نقشی که برای رونق دوبی در دهه هشتاد میلادی ایفا کرد، برای بصره بازی کند.

سفر چندی پیش رییس بانک مرکزی ایران به عراق و امضای یک تفاهم نامه جدی در خصوص همکاری های بانکی نشان جایگاهی است که نظام بانکی عراق برای ایران دارد و در کنار این عراق روابط گسترده ارزی با دنیا از طریق نظام تبادل تهاتری یا همان صرافی ها به خصوص با اروپای شرقی دارد که به شدت به کار ایران می آید.یکی از اهداف از پیش اعلام نشده روحانی در سفر به عراق گسترش همین روابط است که به طور حتم در دیدارهای مقامات دو کشور مورد بررسی قرار گرفته و صد البته آمریکایی ها نیز به دنبال متوقف کردن آن در هر سطحی هستند.

ایران و عراق ستون های هاب آینده تبادل انرژی منطقه

گسترش همکاری ها در حوزه انرژی نیز از جمله حوزه های مورد بحث برای گسترش همکاری ها بین دو طرف در سفر روحانی به عراق بود. ایران هم اکنون نقش یک تأمین کننده مهم در حوزه برق و گاز را برای عراق ایفا می کند.همین نیازمندی بود که سبب شد دونالد ترامپ در دور اول بازگشت تحریم ها با دادن معافیت به عراق برای واردات انرژی از ایران موافقت کند. البته برخی از کشورهای منطقه ای با حمایت آمریکا در صدد تضعیف موقعیت ایران در عراق هستند.

به عنوان مثال عربستان سعودی تلاش می کند تا با صادرات برق به عراق جایگاه ایران را در این حوزه را تضعیف کند. نکته مهم اینجاست که سفر روحانی به عراق در حقیقت می تواند نقطه آغازی برای همکاری گسترده تر دو کشور در بازار انرژی منطقه باشد.عراق کشوری است که دارای سه میدان گازی است که طی ۵ سال آینده وارد فاز تولید خواهند شد. اگرچه ورود این سه میدان می تواند در وهله اول عراق را از واردات گاز بی نیاز کند، اما با توجه به رشد گسترده مصرف برق در عراق باز هم این کشور ظرف چند سال نیازمند واردات گاز خواهد شد.

در کنار این برخی از کشورهای همسایه عراق همچون کویت و اردن به شدت نیازمند انرژی هستند و عراق می تواند با ادامه واردات گاز از ایران نه تنها اشتهای صنعت برق خود را برای گاز مرتفع کند، بلکه زمینه را برای تبدیل شدن خود به یک هاب صدور گاز در منطقه را فراهم کند.سناریوی مشابهی که می تواند در حوزه برق نیز تکرار شود و نقش بسیار مهمی در تأمین امنیت و ثبات منطقه ایفا کند. این راه اگرچه به نظر بسیار طولانی می رسد، اما سفر اخیر رییس جمهور کشورمان به عراق نقطه ای طلایی برای آغاز آن به عراق خواهد شد.

آغازی بر بزرگترین پروژه های همکاری اقتصادی در منطقه

یازده سال پیش زمانی که محمود احمدی نژاد در اسفند ماه سال ۸۶ به عراق سفر کرد، عراق هنوز در اشغال آمریکا بود.حالا و در زمان روحانی این نیروهای عراقی هستند که با کمک ایران در حال تأمین امنیت بغداد هستند.به همین ترتیب و شاید در سفر آینده رییس جمهور ایران به عراق نیز بتوان انتظار افتتاح ابر پروژه های اقتصادی بین دو کشور را داشت. این راه اگرچه طولانی است اما آینده ای است که به هیچ عنوان از دستان ملت های دو کشور دور نیست.