درسی که آمریکا باید بیاموزد

صرف نظر از اینکه نهایتاً ۱۰ تفنگدار بازداشت شده آمریکایی نزدیک سواحل بوشهر آزاد شدند، مهم است که ببینیم چرا در این موقعیت زمانی خاص، چنین تجاوزی به مرزهای ایران صورت گرفته است. در درجه اول تردیدی نیست که رخ دادن این حادثه و افزایش موارد مشابه، علامتی از افزایش محسوس تحرکات نظامی آمریکا در محیط پیرامونی ایران است، این امر البته جدید نیست و آخرین فاز آن سابقه ای حداقل چندین ماهه دارد. آمریکایی ها در ماه های گذشته هم بر انباشت نیرو و تجهیزات خود در منطقه افزوده اند و هم در سطوح تاکتیکی تحرکات، گشت زنی ها، مانورها و جابه جایی های خود را افزایش داده اند. اگرچه عواملی مانند برنامه های روتین پنتاگون، برگزاری مانورهای نوبه ای توافق شده با کشورهای منطقه و مبارزه با آنچه آمریکا آن را تروریسم می نامد در این امر دخیل بوده، اما شواهدی متنوع وجود دارد که می گوید بخش عمده این افزایش تحرکات را باید در چارچوب آنچه راهبرد اطمینان دهی به متحدان منطقه ای پس از برجام خوانده می شود، درک کرد. آمریکا درصدد آن است که به برخی متحدان ناآرام خود در منطقه بگوید توافق هسته ای به معنای هیچ معامله ژئوپولیتیکی با ایران نیست، بلکه به عکس، مبنایی برای افزایش فشار منطقه ای بر ایران خواهد بود. دقیقاً به همین دلیل است که آمریکا با تهاجم سعودی به یمن موافقت کرد و در آن مشارکت کرد و اکنون نیز بر تحرکات نظامی خود در منطقه افزوده است. اگرچه اطلاعات آشکار زیادی در دست نیست، اما می توان حدس زد میان آمریکا و برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس یک برنامه زمان بندی شده درباره افزایش فشار نظامی به ایران وجود دارد که در کمپ دیوید توافق شده و پس از اجرای برجام به طور مرحله بندی شده اجرا خواهد شد. بنابراین، این یک حقیقت کتمان ناپذیر است که توافق هسته ای در هر حال به ناامن شدن محیط ژئوپولیتیکی ایران و تزریق تنش بیشتر به آن انجامیده است. مسئله دومی که باید به آن توجه کرد این است که چنان که پیش گفته ایم، آمریکا اکنون از حیث نحوه رفتار با ایران در مرحله پساتوافق، در حال طی کردن نوعی دوره یادگیری است. روش کار کلاسیک در دوران یادگیری این است که یک سلسله آزمون های هوشمند پیش روی ایران قرار می گیرد و با مطالعه نحوه واکنش ایران به این آزمون ها، شبکه ای از مفاهیم و الگوها شکل می گیرد که به آمریکا «می آموزد» در مرحله پسابرجام چگونه باید رفتار کند. آمریکایی ها بسیار علاقمند هستند که ایران وارد دورانی از خودکنترلی شود و بپذیرد که مقابل آمریکا شکست خورده و در نتیجه باید هم در کنشها و هم در واکنشها به حد و اندازه جدید خود واقف باشد. متأسفانه نشانه هایی که آمریکا اکنون از داخل ایران دریافت می کند، یک پارچه نیست، رفتار دولت عموماً به گونه ای است که محاسبات آمریکا درباره ورود ایران به دوران جدیدی از محافظه کاری استراتژیک را تأیید می کند، سپاه اما در حال مدیریت دقیق محاسبات آمریکاست. نحوه برخورد سپاه با تفنگداران آمریکایی متجاوز به آبهای ایران حاوی این پیام شفاف برای آمریکاست که هرگونه توهمی درباره «برجام زدگی» راهبردهای دفاعی و امنیتی ایران، صرفاً یک اشتباه محاسباتی است و اگر آمریکا بر چنین اشتباهاتی اصرار بورزد، مجبور به پرداخت هزینه هایی سنگین خواهد شد. مهدی محمدی