چرایی قابل اعتماد نبودن نظام آمریکا

آمریکا از ابتدا بر مبنای سلطه ی عده ای اروپایی بر سرزمین سرخ پوستان نیم کره ی غربی و سپس با برقراری نظام برده داری شکل یافت .ایالات متحده ی آمریکا ابتدا از سیزده ایالت تشکیل شد و سپس با سلطه بر ایالت های دیگر هم اکنون به ۵۱ ایالت رسیده است . آمریکاییان همچنین پس از تشکیل دولت مستقل و استقرار قدرت ، سیاست خارجی خود را بر مبنای سلطه شکل دادند. با این حال سیاست خارجی آمریکا به چهار دوره قابل تقسیم است : دوره ی انزواطلبی ، دوره ی بین جنگ جهانی اول و دوم ، دوره ی جنگ سرد و دوره ی ابرقدرتی که سه دوره ی اول مورد بحث ما خواهد بود. دوره ی انزواطلبی دوره ی انزواطلبی آمریکا بر مبنای دکترین مونروئه (Monroe)، پنجمین رئیس جمهور آمریکا(۱۸۱۷ـ۱۸۲۵)، آغاز شد. مونرو ئه در سال ۱۸۲۳در یک بیانیه ی خطاب به کنگره ، سیاست خارجی آمریکا را ترسیم کرد. این بیانیه نزدیک به یک قرن مبنای سیاست خارجی آمریکا قرار گرفت . دکترین مونرو ئه به هیچ وجه نشانه ی سیاست عدم مداخله ی آمریکا در دیگر سرزمین ها نبود، چه اینکه دولت آمریکا از ابتدا با سلطه و مداخله کار خود را آغاز کرده بود. دکترین مونرو ئه تصریح می کرد که فقط در نیم کره ی غربی یا قاره ی آمریکا دخالت خواهد کرد و در اروپا مداخله ای نخواهد داشت . علت اساسی این تصمیم را باید در چند چیز جستجو کرد: ۱ آمریکا هنوز دارای یک قدرت ملی تأثیرگذار خارج قاره ای نبود. ۲ در آن زمان اروپا میدان جنگ های داخلی بود که چندان منافعی برای آمریکای تازه تأسیس شده و رسته از استعمار انگلیس نداشت و منافع ملی آمریکا اقتضا می کرد به دور از جنگ های اروپا به فکر ساختن کشورشان باشند. ۳ هنوز ایالت متحده از یک امنیت داخلی با ثبات بهره مند نبود، چنانچه جنگ های انفصال آمریکا آن را ثابت کرد. ۴ آمریکا از مداخله ی اروپاییان در قاره ی آمریکا واهمه داشت . بعضی از نویسندگان معتقدند هدف از دکترین مونرو ئه «نگرانی از این بود که ممکن است با پایان گرفتن جنگ های ناپلئون ، اتحاد مقدس[۱] به استقرار مجدد امپراتوری مستعمراتی اسپانیا از طریق سرکوب و انقیاد جمهوری های تازه استقلال یافته ی آمریکای لاتین کمک کند».[۲] به همین جهت بعضی مفهوم این دکترین را چنین تفسیر کرده اند: «اروپایی ها! در آمریکای لاتین مداخله نکنید. این منطقه متعلق به ایالات متحده است ».[۳] اما بعضی از نویسندگان مسلمان معتقدند که این دکترین در پاسخ به تقاضای مردم یونان مبنی بر کمک آمریکا به آنها برای استقلال در مقابل امپراتوری عثمانی شکل گرفت ؛ زیرا آمریکاییان نمی خواستند منافع خود را در رابطه با مسلمانان از دست بدهند. هرچند کمک های آمریکا به شکل غیر رسمی و زیر نام کمک های مردمی به یونان سرازیر شد. [۴] به هرحال دکترین مونرو ئه موجب شد تا جهت گیری سیاست خارجی آمریکا متوجه نیم کره ی غربی (قاره ی آمریکا) شود و آمریکا تمام تلاش خود را برای تثبیت قدرت ، برتری قدرت ، تضعیف رقبای قدرتمند و استثمار در این قاره صرف کرد. دکترین مونرو ئه به معنای پایه گذاری سیاست جدیدی در نیم کره غربی نبود، بلکه به معنای سیاستی بود که از قبل در آمریکا آغاز شده بود و نتیجه ی این سیاست را که به جای انزواطلبی باید سیاست مداخله گری آمریکا در نیم کره ی غربی و اطراف آن نامگذاری کرد، می توان در دو دوره خلاصه کرد: الف : نیمه دوم قرن ۱۹ در این دوره سعی آمریکا بر این بود که قدرت های استعماری دیگر را در نیم کره ی غربی و اطراف آن ، با شعار حمایت از دمکراسی از صحنه خارج کند، مرزهای خود را توسعه دهد و امنیت آن را حفظ کند. در این دوره که رشد اقتصادی آمریکا شروع شده بود، تلاش کرد تا جزایری را در اقیانوس آرام برای حفظ امنیت کشتی رانی و تدارک سوخت رسانی ناوگان بازرگانی خود تصرف کند. قسمتی از فهرست تجاوزات آمریکا در این دوران به شرح ذیل است : جنگ آمریکا با مکزیک: آمریکا در سال ۱۸۴۶ با آرای قاطع کنگره به مکزیک اعلان جنگ کرد. پس از دو سال جنگ ، بخش وسیعی از اراضی مکزیک از جمله کالیفرنیا به اضافه ی تمامی یا قسمتی از ایالت های فعلی نوادا، بوتا، آریزونا، وایومینگ ، کلرادو و نیومکزیکو به تصرف ایالات متحده ی آمریکا در آمد. [۵] جنگ آمریکا با نیکاراگوئه : آمریکا در سال ۱۸۵۴ نیکاراگوئه را توسط نیروی دریایی بمباران کرد. سه سال بعد به بهانه ی مصدوم شدن یک آمریکایی مجدداً این کشور را بمباران کرد و بعد از یک سال نیکاراگوئه را مجبور به پذیرفتن قرارداد کاس ایریساری (Cass-Irisarri) نمود. بنابراین قرارداد، ایالات متحده مجاز به رفت وآمد در نیکاراگوئه و دخالت در آن کشور شد. [۶] هجوم آمریکا به هندوراس: آمریکا در سال ۱۸۶۰، به هندوراس تجاوز کرد. [۷] سیاست آمریکا در آلاسکا: در سال ۱۸۶۷، آمریکا آلاسکا را از روسیه خریداری و آن را به عنوان بزرگ ترین ایالات خود قرار داد. [۸] دخالت آمریکا در نبرد پرو و شیلی: آمریکا در سال ۱۸۸۱ از پرو در جنگ با شیلی حمایت کرد و در مقابل بندر چمپوت را به عنوان پایگاه نیروی دریایی همراه با معادن ذغال سنگ و خط آهن معدن بندر را تصاحب کرد. [۹] آمریکا و اشغال جزیره پرهاربر: آمریکا در سال ۱۸۸۷ جزیره ی پرل هاربُر را به صورت یک جزیره ی تحت الحمایه به اشغال خود درآورد و سپس آن را به صورت یک پایگاه دریایی برای حفاظت از بازرگانی خود تبدیل کرد. [۱۰] آمریکا و حمله به جزایر هاوایی: درسال ۱۸۹۳ پادشاه بومی جزایر هاوایی توسط آمریکاییان سرنگون شد و در سال ۱۸۹۸ رسماً به ایالات متحده ملحق شد[۱۱] و در سال ۱۸۹۵ در ونزوئلا مداخله کرد. [۱۲] آمریکا و دخالت در امور کوبا: در سال ۱۸۹۸، اسپانیا اکثر مستعمره های خود را در قاره ی آمریکا از دست داده بود. کوبا و پورتوریکو هنوز مستعمره ی اسپانیا بودند. کوبا صحنه ی قیام های داخلی برای رهایی بود. آمریکاییان با شعار دفاع از دمکراسی با اسپانیا وارد جنگ شدند و پورتوریکو، کوبا و جزیره ی گوام را به تصرف خود درآوردند و طبق قراردادی با اسپانیا مجمع الجزایر فیلیپین را در قبال پرداخت ۲۰.۰۰۰.۰۰۰ دلار به اشغال خود درآورند. کوبا مستقل شد، ولی این استقلال فقط روی کاغذ بود و تا سال ۱۹۰۲ در اشغال نظامیان آمریکا بود. آمریکا اصلاحیه ای را به قانون اساسی کوبا تحمیل کرد که هر گاه می خواست می توانست برای حمایت از آزادی ! کوبا را به اشغال خود درآورد و علاوه برآن حقوق اجاره یا خرید جزایر برای پایگاه دریایی آمریکا محفوظ می ماند. [۱۳] سیاست های آمریکا در فیلیپین: خرید و اشغال فیلیپین نشانه ای از سلطه طلبی آمریکا خارج از دکترین مونروئه بود؛ زیرا فیلیپین خارج از حوزه ی نیم کره ی غربی و در جنوب شرقی آسیا در دریای آرام واقع شده بود. فیلیپین تولید کننده ی شکر، روغن نارگیل و کنف و مصرف کننده ی کالاهای ایالات متحده بود. پس از تصرف آن امپریالیست های آمریکا به این استدلال رسیدند که «فیلیپینی ها عقب مانده تر از آن هستند که استقلال باعث پیشرفت شان شود و این امر حداقل بعد از سال های قیمومت ایالات متحده میسر خواهد بود». فیلیپینی ها قبلاً برای استقلال از اسپانیا جنگیده بودند و اکنون با الحاق به آمریکا مخالف بودند و انتظار داشتند آمریکاییان استقلال آنها را به رسمیت بشناسند. فیلیپینی ها در سال ۱۸۹۹ جمهوری فیلیپین را اعلام کردند و «امیلیو آگینالدو» رهبر جنگ های آزادیبخش را به عنوان رئیس جمهور انتخاب کردند. ایالات متحده که با شعار آزادسازی و دمکراسی فیلیپین را خریداری کرده بود، در سال ۱۹۰۱ ژنرال مک آرتور را به عنوان فرماندار نظامی به فیلیپین فرستاد. وی پس از کشتار نیروهای استقلال طلب ، رئیس جمهور را دستگیر و جنبش استقلال طلبانه را متلاشی کرد. آمریکاییان نشان دادند از اسپانیایی ها و استعمارگران بریتانیایی به شدت بی رحم تر هستند. مطابق آمار خود آمریکاییان «حدود ۲۰۰.۰۰۰ فیلیپینی در جریان نبرد به علل مختلف جان خود را از دست دادند». [۱۴] آمریکاییان پس از سرکوب جنبش در شمال به سراغ مسلمانان مورو که در جزایر جنوبی فیلیپین مستقر بودند، رفتند. از سال ۱۹۰۳ ایالات مورو تحت اشغال آمریکا درآمد که تا مدت ده سال ، سه نظامی خشن و خون ریز از طرف آمریکا به عنوان فرماندار کل منصوب شدند. مسلمانان مورو تا سال ۱۹۰۷ دست به جنگ های چریکی سختی علیه امپریالیست آمریکا زدند. شهادت «داتو علی » شجاع ترین جنگجو علیه اشغالگران و تمامی اعضای خانواده اش در سال ۱۹۰۶ گرچه جنبش ضدآمریکایی را از فعالیت باز نداشت، ولی پس از آن کاهش مبارزه ی موروهای مسلمان در مخالفت با اشغالگران آغازشد و سرانجام در سال ۱۹۱۳ با شکست نهایی موروها، جنبش رو به افول نهاد. در این مبارزه ی نابرابر هزاران تن از موروهای مسلمان در جنگ چهارده ساله به دست اشغالگران آمریکایی به شهادت رسیدند، تا جایی که با کاهش چشمگیر مردان مواجه شدند و بار زندگی بیشتر بر دوش زنان و کودکان افتاد. جنایات آمریکاییان در ایالت مورو به حدی بود که بعدها یک مقام آمریکایی گفت : «بیشتر درگیری ها در میندانئو به علت زیاده روی در کشتار و نابود ساختن مزارع توسط نیروهای نظامی به وجود آمد». شیوه ی کشتار آمریکاییان به این صورت بود که به منطقه ای حمله می کردند و تمام سران قبیله را تیرباران می کردند و عده ای را می کشتند و سپس خانه های آنها را با خاک یکسان می کردند و مزارع را به آتش می کشیدند. [۱۵] ب : نیمه ی اول قرن بیستم این دوره ، دوره ی توسعه ی پایگاه های نظامی به منظور توسعه ی اقتصادی بود. در این دوره اقتصاد آمریکا از رشد چشمگیری برخوردار شد. تمام تلاش رهبران آمریکا برای توسعه ی بازرگانی متمرکز شد. خوی امپریالیستی آنان مانع از آن می شد که امیال تجاوزگرانه ی خود را مخفی کنند. رئیس جمهور ویلسون در سال ۱۹۱۷ در دانشگاه کلمبیای نیویورک ، صریحاً گفت : «ایالات مرز نمی شناسد و به خارج از کشورراه پیدا می کند، بنگاه های تجارتی سرتاسر جهان را میدان فعالیت و بازار می شناسند، پس لازم است پرچم کشور (قدرت نظامی ) آن را همراهی کند… حتی اگر به قیمت جریحه دار شدن استقلال ملت های گردن کش تمام شود». [۱۶] از اول قرن بیستم ، تئودور روزولت ، رئیس جمهور (۱۹۰۱ـ۱۹۰۹) با اعلام خط مشی درهای باز اقتصادی ، سلطه ی امپراتوری را تداوم بخشید و رئیس جمهور تافت (۱۹۰۹ـ۱۹۱۳) رسماً اعلام کرد: «سیاست خارجی باید ابزاری برای پیشبرد مقاصد اقتصادی باشد». [۱۷] دخالت آمریکا در جزایر کارائیب: در این دوره علاوه بر سیاست توسعه ی بازرگانی جنبش های انقلابی نیز در آمریکای مرکزی و جزایر کارائیب در حال شکل گیری بود که منافع شرکت های آمریکایی را به خطر می انداخت ؛ لذا آمریکا رسماً برای سرکوبی آنان به دخالت می پرداخت . طبق اسناد کنگره ی آمریکا بین سال های ۱۹۰۰ تا ۱۹۲۵ «نیروهای آمریکا برای حفظ منافع آمریکا یا برای تأمین آرامش در دوره ی فعالیت های انقلابی ، هفت بار به چین ، سه بار به کلمبیا، سه بار به کوبا و چهار بار به دومینیکن ، دوبار به کره ، سه بار به مکزیک ، یک بار به مراکش ، دو بار به نیجریه و شش بار به پاناما، یک بار به سوریه و دو بار به ترکیه بسیج شدند». [۱۸] دخالت آمریکا در جمهوری دومینیکن :آمریکاییان در سال ۱۹۰۵ به جمهوری دومینیکن به بهانه ی عدم پرداخت دیون حمله کردند و در سال ۱۹۰۶ برای سرکوبی جنبش های انقلابی در کوبا نیرو پیاده کردند و تا سال ۱۹۰۹ کوبا را در اشغال خود داشتند. در سال ۱۹۱۲ برای سرکوبی جنبش انقلابی ، نیکاراگوئه را به اشغال خود درآوردند. در سال ۱۹۱۵ برای سرکوبی انقلابیون ، هائیتی را مورد هجوم قرار دادند و مجدداً کوبا را از سال ۱۹۱۷ تا ۱۹۲۲ به اشغال خود در آوردند. [۱۹] بی مناسبت نیست سخن ژنرال باتلر یکی از مقامات نظامی دخالت کننده در جنگ های تجاوزطلبانه ی آمریکا در این دوره را ذکر کنیم تا اهداف تجاوزکارانه ی امپریالیست های آمریکایی مشخص شود. وی خطاب به مردم آمریکا گفت : «من کمک کرده ام تا منافع نفتی آمریکا در مکزیک و تامپیکو تضمین گردد. من کمک کرده ام تا کوبا و هائیتی به صورت کشورهایی درآیند که در آنها کارمندان بانک نشنال سیتی بتوانند منافعی تحصیل کنند. من کمک کرده ام تا نیکاراگوئه با بانک بین المللی برادران براون قراردادی منعقد کند. من توجه جمهوری دومینیکن را جهت منافع آمریکایی ها در زمینه ی شکر جلب کرده ام . من کمک کرده ام تا شرکت میوه جات مناطق گرم بتوانند در هندوراس منافعی کسب نمایند». [۲۰] سخنان ساده و روشن این ژنرال آمریکایی سیاست های امپریالیستی آمریکا را در این دوره تبیین می کند. بین دو جنگ بین الملل جنگ جهانی اول از ۱۹۱۴ آغاز شده بود و همچنان ادامه داشت . وودرو ویلسون در دوره ی دوم انتخاباتش (۱۹۱۷) با شعار عدم مداخله در جنگ به پیروزی رسید. آلمان در زمستان ۱۹۱۶ـ۱۹۱۷ تحت محاصره ی بریتانیا واقع شده بود. بهانه تراشی آمریکا برای ورود به جنگ جهانی اول: رهبری آلمان جهت خروج از بن بست در اول فوریه ی سال ۱۹۱۷ از سرگیری عملیات زیردریایی خود را به صورت گسترده اعلام کرد. طبق اسنادی که بعداً منتشر شد، بین سرهنگ هاوس مشاور ویلسون و وزیر امور خارجه ی انگلیس بر سر کشاندن آمریکا در جنگ توافق شد. یک کشتی بریتانیایی به نام لوزیتانیا حامل مهمات ، عازم بریتانیا بود. آلمانی ها تلاش کردند تا آمریکاییان را از سوار شدن بر این کشتی منصرف کنند؛ اما دست های پنهان، ۱۲۸ مسافر آمریکایی را سوار بر کشتی کرد. بنا به گفته ی ژوزف کینورتی (Joseph Kenworthy) افسر اطلاعات نیروی دریایی آمریکا «لوزیتانیا تعمداً در حالی که اسکورت آن از آن فاصله داشت با سرعت کم به سمت منطقه ای که در آن یک زیردریایی آلمانی وجود داشت ، فرستاده شد». زیردریایی آلمانی با شلیک یک اژدر، کشتی را هدف قرار داد و مسافران آمریکایی ناپدید شدند. [۲۱] به این بهانه آمریکا در ششم آوریل ۱۹۱۷ به آلمان جنگ اعلان کرد و رسماً وارد جنگ شد. سرمایه داران آمریکایی در طول جنگ جهانی با پرداخت وام و فروش کالا کشورهای اروپایی را به شدت مدیون خود ساخته بودند و اکنون باید با مداخله آمریکا جنگ فرسایشی را به پایان می رساندند و برای بازسازی کشورهای منهدم شده از جنگ ، نقش خود را ایفا می کردند. آمریکا تا یک سال بعد از جنگ تبدیل به یک غول اقتصادی شد. «نیمی از کالاهای ساخته شده ی جهان را می ساخت ، یک ششم صادرات جهان در دست آن کشور بود و یک هشتم واردات جهان را به انحصار خود درآورده بود. کمپانی های آمریکایی از جمله استاندارد اویل ، جنرال موتورز، فورد، سینکلر، بیزینس ماشینز، اینترنشنال و هاروستر، با شرکت های فرعی خود در سراسر جهان گسترش یافته بود». [۲۲] وجهه ی امپریالیسم آمریکا بعد از جنگ جهانی یک وجهه ی اقتصادی بود که با نفوذ در جهان خصوصاً اروپای جنگ زده، می رفت که سلطه ی خود را از نیم کره ی غربی به سایرمناطق گسترش دهد. در پایان جنگ (نوامبر ۱۹۱۸) این ویلسون بود که در اروپا حرف آخر را می زد. وی با پیشنهاد طرح ۱۴ ماده ای به کنفرانس صلح پاریس ، برتری آمریکا را بر جهان ثابت کرد. آمریکا پس از جنگ جهانی اول از سال۱۹۲۹ دچار رکود اقتصادی معروف به رکود بزرگ شد. عامل این رکود، تولید بیش از اندازه برای مصرف کشورهای جنگ زده بود که به دلیل فقر مردم اروپا و فقر رو به گسترش مردم آمریکا، کالاهای تولیدی بی مصرف ماند و کمتر کسی توان خرید داشت . در این دوره رقابت مهم آمریکا با ژاپن بر سر چین به عنوان بازار مصرف آغاز شد. این رقابت به تهدید به جنگ نیز رسید، ولی استراتژی آمریکاییان در این دوره ایجاد نفوذ در اروپا بود. آمریکاییان در این دوره به اشغال خود در بعضی از کشورهای آمریکای لاتین ادامه دادند و در بعضی کشورها مانند نیکاراگوئه و هائیتی به کشتار انقلابیون مشغول بودند. سیاست مداخله جویانه ی امپریالیستی چنان از آمریکا در آمریکای لاتین چهره ای منفور ساخته بود که در پایان این دوره ، روزولت رئیس جمهور آمریکا در چهارم مارس ۱۹۳۳ رسماً اعلام کرد: «…دیگر امپریالیسم آمریکا وجود خارجی ندارد و در آینده آمریکاییان با همسایگان خود روابط همجواری برقرار خواهند کرد…» [۲۳] روزولت حتی اگر صادقانه می گفت ، ولی در واقع چنین سیاستی از دستگاه قدرتمند و توانای آمریکا بعید می نمایاند. درست حدود یک سال بعد آمریکاییان ناجوانمردانه ترین رفتار را با اگستوسزار ساندینو (Augusto Cesar Sandino)، رهبر انقلابیون نیکاراگوئه ، از خود نشان داد، این رهبر شجاع اما ساده که برای مذاکره به سفارت آمریکا دعوت شده بود، در موعد مقرر به سفارت آمد و او را همان جا به قتل رساندند[۲۴] و نشان دادند که امپریالیست ، همیشه امپریالیست خواهد بود. ——————————- پی نوشت ها: ۱- این اتحاد توسط ارتش، روسیه و پروس با هدف سرکوب انقلاب ها در اروپا پس از شکست ناپلئون تشکیل شد. ۲- جک سی، پلینو و روی آلتون، فرهنگ روابط بین الملل، ترجمه و تحقیق حسن پستا، تهران، فرهنگ معاصر، ۱۳۷۵، ص ۴۹۳ ۳- ژان ژراسی، مقاله زور، انقلاب و تغییرات اساسی در آمریکای لاتین از کتاب مسائل آمریکای لاتین، ترجمه ی منوچهر فکری ارشاد، مشهد، انتشارات توس، ۱۳۴۹، ص ۱۱ ۴- سلیم الحسنی، مبانی تفکر رؤسای جمهوری آمریکا، ترجمه ی صالح ماجدی و فرزاد عدوجی، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۴، ص ۱۸ ۵- ابراهیم متقی، تحولات سیاست خارجی آمریکا (مداخله گرایی و گسترش ۱۹۴۵ـ۱۹۹۷)، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۶، ص ۲۴ ۶- ژان ژراسی، پیشین، ص ۱۳ ۷- همان، ص ۲۰ ۸- ابراهیم متقی، پیشین ۹- ژان ژراسی، پیشین، ص ۲۰ ۱۰- ریچارد گاف و سایر نویسندگان هیئت علمی دانشگاه میشگان، تاریخ مختصر قرن بیستم، ج اول، ترجمه ی خسرو قدیری، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۲، ص ۱۵۰ ۱۱- همان ۱۲- ژان ژراسی، پیشین، ص ۲۱ ۱۳- فرانک ال شوئل، آمریکا چگونه آمریکا شد، ترجمه ی ابراهیم صدقیانی، تهران، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۵۷، صص۲۴۹ـ۲۴۸ ۱۴- ریچارد گاف و سایر نویسندگان، پیشین، صص۱۵۱ ـ۱۵۲ ۱۵- محمدکاظم توکلی، مسلمانان مورو (تاریخ اجتماعی مسلمانان جنوب فیلیپین)، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۲، صص۹۵ـ۱۰۲ ۱۶- ویلفرید دوریش، پیشین، ص ۶۵ ۱۷- همان، صص۷۶ـ۷۷ ۱۸- میشل کلیر، پیشین، ص ۲۸ ۱۹- فرانک ال شوئل، پیشین، صص۲۵۲ـ۲۵۴ ۲۰- ژان ژراسی، پیشین، ص۲۲ ۲۱- جیمز پرلاف، پیشین، صص۵۰ـ۵۱ ۲۲- ابراهیم متقی، پیشین، ص ۳۰ ۲۳- ژان ژراسی، پیشین، ص ۲۳ ۲۴- همان