پژویان: سیاست های اقتصادی دولت اشتباه است

نشست اقتصاد مقاومتی در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد که در این میزگرد، جمشید پژویان به عنوان اقتصاددان و رئیس سابق شورای رقابت و ابراهیم رزاقی استاد اقتصاد حضور داشتند. براساس این گزارش، ابراهیم رزاقی با اشاره به اینکه به جز چند کشور معدود صنعتی و بزرگ، مابقی واردکننده هستند، اظهار داشت: در شرایط فعلی که از زمان رضاشاه در ایران آغاز شده است، اقتصاد ایران به استقلال برسد، اما در زمان رژیم گذشته (محمدرضا) خروج ایران از استقلال اقتصادی به اوج خود رسید و عملاً وابسته شده بودیم. این اقتصاددان افزود: تاکنون ۱۳۰۰ میلیارد دلار خرج مبانی اقتصادی در کشور شده است که باید ۱۳۰ میلیون شغل ایجاد می شد، اما تنها ۱۳ میلیون شغل ایجاد شده است که ۵۰ درصد آن دلالی است. این مسئله نشان دهنده در پیش گرفتن اقتصاد لیبرالی سرمایه داری در کشور است، بنابراین فجایع اقتصادی به وجود آمده است. رزاقی گفت: فلسفه جهان بینی سرمایه داری لیبرال در ایران پیاده شد که اگر براساس جهان بینی اسلامی بود، هم اکنون مشکلات فعلی به وجود نمی آمد؛ اثر این روش بر افکار مردم این شد که خودمان نتوانیم نیازها را تأمین کنیم و همچنان وابسته باشیم. وی با بیان اینکه در این شرایط انسان بدون اخلاق، دین و ایمان به وجود می آید، گفت: ذهن انسانها هم علاوه بر وابستگی در اقتصاد فعلی دنیا تحت تأثیر قرار می گیرد. در این شرایط دیگر انسانها مقاومت و پایداری را توجه نخواهند کرد، چرا که منافع افراد اگر تأمین شود، منافع عمومی معنایی نخواهد داشت. این استاد اقتصاد با بیان اینکه برخی افراد با تأمین منافع شخصی زیان های سنگینی به جامعه وارد کرده اند، تصریح کرد: این تحلیل که وضعیت اقتصادی افرادی که خانه دارند، با افرادی که بدون مسکن زندگی می کنند، یکسان است، درست نبوده و باید به شکل دیگری مورد بررسی قرار گیرد. وی گفت: افرادی که دارای مسکن یا املاک هستند، روز به روز بر درآمدشان افزوده می شود و افرادی که هیچ خانه ای ندارند و باید ۵۰ درصد از هزینه خود را به مسکن اختصاص دهند، یکسان نیستند. رزاقی با تأکید بر اینکه اروپایی ها از طریق خانه های سازمانی، کارگری و دولتی تأمین مسکن را برعهده گرفته اند، گفت: در شرایطی قرار گرفتیم که دولت خودش شرایطی را فراهم می کند که اخلاق زدایی می شود یا عدالت زدایی اتفاق می افتد، در این شرایط خانواده هایی که وضعیت اقتصادی مناسبی ندارند، در حاشیه قرار می گیرند. وی افزود: در این شرایط، تولیدکنندگان هم دچار مشکل می شوند، علاوه بر این بسیاری از افرادی که در مناقصات دولتی هم برنده می شوند، امکان دریافت پول را ندارند و همچنان طلبکار می مانند. این استاد اقتصاد با اشاره به اینکه در این جهان بینی اقتصاد چرا نباید فکر مسائل جامعه بود، تصریح کرد: این نمایندگان مجلس چطور این رویه از اقتصاد را تأیید کردند. در این شرایط افراد به اسم قانون اساسی اقدامات خودشان را انجام می دهند. بنابراین، پیش گرفتن اقتصاد لیبرالی سرمایه داری آثارش بسیار نگران کننده از جمله تغییر تفکر انسانها و از بین رفتن عدالت اجتماعی است. در این میزگرد، جمشید پژویان هم با اشاره به اینکه تا کنون هیچ گروه و مرکز تحقیقاتی یک تعریف مشخص و مدل معین برای اقتصاد مقاومتی نداشته است، اظهار داشت: به همین دلیل است که برداشت از اقتصاد مقاومتی متفاوت خواهد بود. وی با بیان اینکه درصد اجاره نشینان کشور نسبت به درصد مالکان بسیار زیاد است، تصریح کرد: این مطالعه که انجام شده مرکز پژوهش های مجلس هم آن را دراختیار دارد که تحت عنوان اصلاح نظام جامع نظام تأمین اجتماعی در چند جلد تهیه شده است. پژویان گفت: در مورد اجاره نشینی و مالکیت بین ایران و آمریکا شباهت زیادی وجود دارد، چرا که درصد اجاره نشینان و مالکان بین این دو کشور بسیار نزدیک است. اما در اروپا، برعکس درصد اجاره نشینان بسیار بالاست که دلیل آن نظام تأمین اجتماعی است. این اقتصاددان با بیان اینکه تنها یک خاصیت یا عنوان محل سکونت و یا سرپناه به مسکن نگاه نمی شود، گفت: در ایران به عنوان پس انداز تقاضای مسکن نگاه می شود. در دیگر کشورهایی که نظام تأمین اجتماعی زندگی افراد را تأمین می کند، آنها عمدتاً مسکن را به عنوان یک سرپناه می بینند، تا اینکه بخواهند از آن طریق برای دوران بازنشستگی شان از آن استفاده کنند. وی افزود: اما در کشور ما یا آمریکا که نظام اجتماعی بسیار ضعیف است، اولین کاری که می کنند، بتوانند یک مسکن را تهیه و به عنوان یک پس انداز و انتقال به نسل بعدی مورد استفاده قرار دهند؛ این موارد از محل مطالعات انجام شده استخراج شده است. پژویان درباره کمیته امداد امام خمینی گفت: در حوزه کمیته امداد چندین سال مطالعه کردم، این کمیته به همراه بهزیستی، تعداد زنهای خودسرپرست را که زیرپوشش دارند، میزان فقر در مورد آنها به طور میانگین ۱۵ درصد است، اما اطلاعات و آمار نشان می دهد که در طبقه بندی درآمدی، زنان خودسرپرستی که در دهک های بالای درآمدی زندگی می کنند، از خانوارهایی که مردان خودسرپرست هستند، ثروت بیشتری دارند. وی بیان داشت: وقتی که این درصد فقر پایین وجود دارد و ثروتمندان بالای جامعه زیر پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند، چطور امکان بررسی تفاوت های آن وجود دارد؛ سازمان هایی نظیر کمیته امداد و بهزیستی به صورت حمایتی عمل نمی کند، بلکه خیریه هستند، چرا که سازمان های حمایتی همه موارد از جمله خوراک، پوشاک، بهداشت و سرپناه را شامل می شود و به طور کامل پوشش می دهد. رئیس سابق شورای رقابت بابیان اینکه کمیته امداد و بهزیستی از افراد شریف و خوبی تشکیل شده اند، اما متخصص نیستند، گفت: این افراد نمی توانند یک نظام حمایتی جامع را پیاده کنند. وی با اشاره به کلمه سرمایه و کاربرد آن در اقتصاد تصریح کرد: زمانی که اتحادیه جماهیر شوروی هم وجود داشت، سرمایه هم بود، در چین هم سرمایه وجود دارد، اما این سرمایه متعلق به کیست، بحث سرمایه داری را مطرح کرده است. این سرمایه اگر به مردم متعلق باشد، می گوییم سرمایه داری، اما به دولت تعلق داشته باشد، خیر. پژویان با طرح این سؤال که آیا دولتهایی که سرمایه عمده دارند، استعمارگر نیستند، گفت: استعمارگر فقط دولتهایی هستند که سرمایه شان دست مردم است و اینکه اتحادیه جماهیر شوروی و روسیه کنونی استعمارگر نیست؟ بحث سرمایه داری از همان زمان طرح ایدئولوژی تبدیل شده است که افراد دارای سرمایه مرتب در حال افزایش آن هستند و طبقه کارگر هم سرمایه ندارند و از کار خود استفاده می کنند. وی گفت: هم اکنون عامل کار با سرمایه آمیخته شده است. هم اکنون ما سرمایه انسانی داریم، یعنی انسان هایی که با سرمایه هستند، وجود دارند؛ در مجموع تصور می کنم کمی باید قبول کنیم که دانشی به نام اقتصاد وجود دارد و این علوم یکسری خطوطی را مشخص می کند که منتهی به کارایی می شود. این استاد اقتصاد تأکید کرد: اقتصاد طرفداری از سرمایه داری نمی کند که سرمایه باید دست عده معدودی باشد. اقتصاد می گوید سرمایه باید به عنوان یک نهاد تولید چگونه در کنار بقیه نهاده ها، تولید کارآمد را داشته باشد و ما اگر بتوانیم از راه حل ها و راهکارهای اقتصادی استفاده ببریم و مشکلات اقتصادی را حل کنیم، می توان به سمت اقتصاد کارآمد حرکت کنیم. وی با بیان این که اقتصاد فعلی در شرایط رکود قرار دارد، گفت: راه بیرون آمدن از آن چیست و دولت راه های غلط را دنبال می کند؛ راه صحیح و درست این است که ضعف و مشکلات استخراج شود. هم اکنون مشکلات ساختاری در اقتصاد داریم. پژویان با تأکید بر اینکه بازده سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادی ایران اختلاف بسیار فاحشی دارد، گفت: این موضوع برمی گردد به این دلیل که نظام مالیاتی ما قادر نیست، بازده ناخالصی که اختلاف بالا ایجاد شده را استخراج کند. وی افزود: حل کردن مشکلات اقتصاد با دادن وام خودرو راهکار درستی نیست، بنابراین سیاست هایی که دولت در پیش گرفته، باید تجدیدنظر کند. رزاقی هم در ادامه با اشاره به تفاوت های اقتصاد بازار با اقتصاد مقاومتی گفت: در جمهوری اسلامی ایران با بخش های دولتی، خصوصی و تعاونی نقش آفرینی می کند. در این تفکر، جهان بینی اسلامی حاکم است و بیشتر تعاونی مدنظر قرار می گیرد، چرا که با حداقل سود کار دنبال می شود. این استاد اقتصاد با اشاره به اینکه دولت نمی تواند کارفرمای مطلق باشد، تصریح کرد: در قانون اساسی هم اشاره شده حتی یک نفر نباید بیکار باشد و استثمار هم در آن معنایی ندارد؛ تاکنون نظام سرمایه داری (سیاست تعدیل اقتصادی) در بیش از ۱۰۰ کشور اجرا شد، اما صنعتی نشدند. حالا ایران با جهان بینی لیبرالی دنبال صنعتی شدن است؟ پژویان هم در واکنش به سؤال نقاط افتراق اقتصاد مقاومتی و اقتصاد بازار تصریح کرد: نظام بازار آزاد، نظامی نیست که از دوران اسلامی آغاز شده باشد، قبلا هم بوده است و یکی از پایه گذاران گسترش مبادلات تجاری بوده است و تجارت مبادله چیزی است که به هزاران سال قبل بازمی گردد. وی افزود: اینکه چه چیزی را مبادله می کنیم، مورد بحث است و اینکه چقدر محتوای سرمایه در آن است و چقدر محتوای کار. از زمانی که حتی دوران شکار را هم با ابزارهایی نظیر تیرکمان یا چاقو در نظر بگیریم، در دوران کشاورزی هم زمین وجود داشت و مالکیت محصول به طور کامل میان افراد مبادله می شد. این استاد اقتصاد تأکید کرد: در دوران صنعتی سهم سرمایه بیشتر شده است و تولیداتی را که با سرمایه صورت می دهند و این محصولات مبادله می شوند؛ مالکیت سرمایه نباید دولت باشد. در این خصوص اصل ۴۴ قانون اساسی هم بر لزوم مالکیت مردمی تأکید دارد. وی با بیان اینکه اعتقاد جدی در قانون اساسی برای مالکیت اشخاص وجود دارد، گفت: قانون اساسی به سه بخش خصوصی، دولتی و تعاونی تأکید شده است و سهمی هم برای آنها تعیین نشده است؛ الزام حل مشکلات اقتصادی نیست که دولت در بازار دخالت کند، چرا که خلاف نظر بزرگان دین است.