حجت الاسلام مرتضی آقاتهرانی:
مجلس وارد موضوع دستمزدهای نجومی بازیگران می شود/ صداوسیما بیت المال را صرف نازکشی سلبریتی ها نکند
این روزها در کنار معضلاتِ همیشگی صداوسیما، حضور اسپانسرهای رنگارنگ هر روز به تهدید جدّی تری تبدیل می شوند. چرا که خلاقیت، نوآوری و ایده پردازی را هر روز از بدنه اصلی شبکه های تلویزیونی دورتر می کنند. این فقدان پژوهش و توجه به اندیشه ورزی و ایده پردازی، بیننده را با تک و توک سریال موفق و برنامه دلچسب روبرو می کند؛ مدیران و دست اندرکارانی که فقط به پُر کردن آنتن می اندیشند و دلچسبی، دل انگیزی و کیفیت، گم شدنِ پژوهش و فقدان برنامه سازان و سریال سازان کاربلد برای کسی مهم نیست.
با بالاگرفتن بحثِ دستمزدهای نجومی ضعف های ساختاری و وابستگی زیاد از حد به عده ای خاص، یک بار دیگر خودشان را به خوبی نشان دادند؛ وقتی بخش زیادی از برآورد ساخت سریال تلویزیونی به هزینه دستمزد چند بازیگر اختصاص پیدا می کند آن موقع دست اندرکاران مجبور می شوند برای تأمین آن دستمزد از مسائل دیگری همچون پروداکشن و کیفیت کار بزنند. به تعبیرِ بسیاری از تهیه کنندگان، در این راستا بارها مدیران تلویزیون هم اصرار داشته اند که فلان آقا و خانم بازیگر حضور داشته باشند.
اتفاقی که بارها در دعوتِ سلبریتی خاص برای حضور در برنامه ای تلویزیونی افتاده و دستمزدهای هنگفتی که رد و بدل شده است. این مسابقه و رقابت ِ مدیران و شبکه های تلویزیونی با دعوت از سلبریتی ها تمام نمی شود؛ تا مادامی که برنامه سازان و سریال سازان قیدِ زرق و برق و ظاهر را نزنند و وارد بطنِ ماجرا نشوند، این رویه پابرجا است. زیرا بنابر پژوهشِ کارشناسان و اظهارنظرهای متعدد منتقدین و رسانه ای ها، مخاطبِ امروز به مسابقه کپی و سوژه تکراری فلان سریال، نیاز ندارد؛ سهولت در دسترسی به رسانه های مختلف، قدرتِ انتخاب را بالا برده و کار رسانه ملّی را هر روز سخت تر می کند.
اختصاص ۷۰ تا ۷۵ درصد بودجه یک سریال به بازیگرانش و یا حتی پرداخت بخش عمده ای از برآورد یک برنامه تلویزیونی به میهمانان سلبریتی و بازیگرش، حقیقتی انکارناپذیر است که هم پای اسپانسرهای متعدد را به تلویزیون باز می کند و هم صداوسیما را از نهاد فرهنگی به سمت نهادی تجاری می برد؛ در واقع همه نگاه ها را بیشتر از دلسوزی و دغدغه مندی برای فرهنگِ این مرز و بوم، به سمت رفتار کاسب کارانه سوق می دهد. وقتی تهیه کننده و یا کارگردان قدیمیِ طرح فاخری به تلویزیون ارائه می دهند و آن ها می گویند این طرح خوب است اما بروید و اسپانسر بیاورید! این همان نگاه کاسب کارانه و تجاری است.
ازدیاد آگهی های بازرگانی، جولان سلبریتی ها و اسپانسرها به خاطرِ همین استفاده بی رویه از چند بازیگر خاص، دعوت آن ها برای اجرای برنامه ها و مسابقه ها، حضور در سریال ها و میهمانی در برنامه ای تلویزیونی، است. بسیاری از کارشناسان و منتقدین اعتقاد دارند تلویزیون دیگر باید به سمت کاربلدها، جوانان مستعد و برنامه سازان و سریال سازانِ دغدغه مندش برود تا کسانی که هیچ چیزی برایشان مهم تر از پول نیست. نکته ای که بارها به مرحله اثبات رسیده، اما کماکان مدیرانِ تلویزیون به این رویه اعتقادِ بیشتری دارند.
برای واکاوی بیشترِ مسئله دستمزدهای نجومی، درخواست های نامتعارف بازیگران و استفاده بیش از حد از سلبریتی ها در سریال ها و اجرای مسابقه ها و برنامه های تلویزیونی، بودجه ۱۴۰۰ صداوسیما و ابهاماتی که در آن وجود دارد، بحثِ آگهی های بازرگانی و جولان اسپانسرها در تلویزیون و فقدان نظارت بر سریال ها و برنامه های تلویزیونی و تولید این همه سریال آپارتمانی بی مصرف و تولید حداقلی کارهای بزرگ و ماندگار، به سراغِ حجت الاسلام مرتضی آقاتهرانی رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی رفتیم و با او لحظاتی به گفت وگو نشستیم.
بودجه صداوسیما را در حدِّ بنگاه تبلیغاتی دیده اند
مشروح این گفت وگو را در ادامه بخوانید:
* با نگاهی به لایحه بودجه ۱۴۰۰ علاوه بر نگاه دولتمردان نسبت به صداوسیما و مقایسه آماری بودجه رسانه ملّی در سال های قبل، نکته ابهام برانگیزِ برداشت از صندوق توسعه ملی برای کیفی سازی سریال ها و برنامه ها وجود دارد، ماجرای آگهی های بازرگانی که هنوز سامان پیدا نکرده و کیفیت سریال ها و برنامه هایی که به اعتقادِ بسیاری با بودجه ای که پرداخت می شود همخوانی ندارد. نظرتان را راجع به بودجه رسانه ملّی و ابهاماتی که در این بین وجود دارد بفرمایید. آیا باز هم باید منتظر این باشیم که مدیران تلویزیون بابتِ آگهی های آزاردهنده خودشان و یا پررنگ شدن اسپانسرها، به رسانه ای ها بگویند ما بودجه نداریم و مضطرّیم به تأمین بودجه مان از طرف کارهای مشارکتی و ورود بازرگانی و آگهی های تبلیغاتی؟
فارغ از سؤالی که طرح شد، آنچه که در رابطه با لایحه بودجه ۱۴۰۰ روشن است، این است که این لایحه بیش از اینکه مطابق واقعیات میدانی کشور باشد، مبتنی بر علایق شخصی مسئولان دولتی است و این علایق بارها در میدان عمل آزموده و مشخص شده است که راه حل مشکلات کشور از گذر اصرار به این علایق نمی گذرد.
اما در خصوص بودجه صداوسیما باید به این نکته اشاره کنم که متأسفانه از قرار معلوم تصوری که مسئولان دولت هنگام نگارش بندهای مربوط به بودجه رسانه ملی از صداوسیما داشته اند، چندان تصور دقیقی نبوده است و در محاسبات خود این دستگاه فرهنگی عریض و طویل را در حکم یک بنگاه تبلیغاتی یا واحد بازرگانی و روابط عمومی شرکت های تجاری در نظر گرفته اند.
گلایه مردم از ازدیاد تبلیغات در صداوسیما
مردم که نباید جورِ نگاه نادرست دولت به دستگاه های فرهنگی به ویژه صداوسیما را بکشند. با مردم که ملاقات می کنیم، مکرراً از ازدیاد تبلیغات در صداوسیما گلایه می کنند. خب اینجا نقش مجلس مهم است. ما به عنوان کمیسیون فرهنگی مجلس اراده کرده ایم که به سهم خود مانع تبدیل صداوسیما به یک محفل تجاری-تبلیغاتی شویم. چرا که بودجه نامناسب، مقدمات جولان اسپانسرها را فراهم می کند.
می خواهیم مقابل تجاری سازی یک نهاد فرهنگی بایستیم
اسپانسرها که جولان بدهند، پس از مدتی حتی بر محتوای برنامه ها هم مسلط می شوند و می گویند حالا که پولش را ما می دهیم، پس ما هم باید تعیین کنیم که چه چیزی پخش شود و چه چیزی پخش نشود. آن وقت چه کسی پاسخگو است. می خواهیم مقابل تجاری سازی یک نهاد فرهنگی بایستیم.
مجلس با برداشت از صندوق توسعه مخالف است
در خصوص برداشت از صندوق توسعه هم که به نظر می رسد با وجود تبلیغات دولت، رهبر معظم انقلاب در آن نامه مکتوبی که نوشتند، اجازه برداشت آزادانه از صندوق را ندادند. مجلس هم با این کار دولت مخالف است. منابع صندوق توسعه که نباید قربانی بی تدبیری های بودجه نویسان کشور باشد که هر وقت دلشان خواست دست در آن بکنند و منابع کشور را صرف بدعملی ها و بی عملی های خودشان بکنند.
تهیه کننده متهم و پول های کثیفِ نمایش خانگی
* بحث بعدی دستمزدهای نجومی است که این روزها در رسانه ها مطرح می شود. تهیه کنندگان اعتقاد دارند شبکه نمایش خانگی باعث شده تا این اتفاق بیفتد؛ مصادیق آن شاید سریال “پایتخت” و حتی کنار گذاشتن بازیگر نقش اصلی “بچه مهندس” باشد که بحث بسیاری را در رسانه ها به وجود آورد که همه به رقم های هنگفت و درخواست های نامعارفی برمی گردد که صدایِ نقد و اعتراض رسانه ای ها را بالا آورد. اصراری که برخی از تهیه کنندگان و البته اسپانسرها دارند که از بازیگرها و سلبریتی ها برای برنامه هایشان استفاده کنند. همه این ها باعثِ افزایش دستمزدها و نرخ نجومی شده که به تلویزیون راه پیدا کرده است؛ نظر شما در این باره چیست؟
در خصوص بحث دستمزدها نکته ای که می خواهم به آن اشاره کنم، این است که متأسفانه در سال های گذشته در خلأ نظارت مستمر و کارآمد بر هزینه هایی که در شبکه نمایش خانگی صرف می شد، ما شاهد ورود پول هایی کثیف به این حوزه بودیم که عده ای تلاش می کردند با هزینه این مبالغ در حوزه فرهنگ و هنر برای خود اعتباری دست و پا کنند که از این اعتبار به عنوان پوششی برای فعالیت های خود استفاده کنند.
نمونه بارزش هم همین تهیه کننده سریال معروف شبکه نمایش خانگی است که اکنون در حال محاکمه است که ما دیدیم چه مبالغ کلان عجیب و غریبی را بدون منطق و مبنا در جیب برخی بازیگران ریختند که بعداً هم معلوم شد این هزینه ها از جیب مردم معمولی، آن هم بدون اطلاع خودشان، صرف شده است.
صداوسیما باید محکم در مقابل این بدعت بایستد
خب صدا و سیما و اسپانسرها وقتی با این اتفاقات روبرو می شوند با خودشان می گویند اگر آن ها هم مبالغشان را آن چنانی نکنند و آنتن را در اختیار سلبریتی ها قرار ندهند، از این رقابت عقب می مانند. از این رو آن ها هم به سلبریتی پروری و دادن دستمزدهای غیرمنطقی روی می آورند که صداوسیما باید محکم در مقابل این بدعت بایستد.
نباید پول بیت المال را صرف کشیدنِ ناز سلبریتی ها کنند
این نهاد عمومی که نباید تمام توانش را صرف فربه شدن سلبریتی ها و برخی برنامه سازان که توقعات نجومی دارند، بکند. صداوسیما نباید پول بیت المال را صرف کشیدن ناز سلبریتی ها کند.
مجلس واردِ دستمزدهای نجومی بازیگران می شود
مجلس به ویژه کمیسیون به این موضوع ورود خواهد کرد. بنا داریم که به سهم خودمان مانع از استحکام پایه های بدعت های این چنینی شویم. این تصور غلط که تولید محتوای پربیننده منوط به حضور سلبریتی ها است، باید شکسته شود؛ مدیران رسانه ملّی باید از سیاست نادرست «سلبریتی پروری» دست کشیده و به دامان «خلاقیت» پناه ببرند.
سریال هایی که با ضعفِ فاحشِ محتوایی ساخته می شوند
* یکی از اتفاقاتی که در رسانه ملّی شاهدیم بحث فقدان نظارت بر سریال ها و برنامه های تلویزیونی است که این همه سریال آپارتمانی بی مصرف ساخته می شود و کارهای بزرگ و ماندگار کمتر تولید می شوند. شما در جلسه ای که اخیراً با رئیس رسانه ملّی داشتید یکی از تأکیدهایتان بر ساخت کارهای ماندگار بود؛ چقدر پیگیرِ مصوبات و مطالباتی که از رئیس صداوسیما داشتید خواهید بود؟
در رابطه با مسئله سریال های آپارتمانی که فرمودید، واقعاً این نقد وارد است. در سال های اخیر، مکرراً شاهد تولید سریال هایی بوده ایم که با بهانه های مختلف از جمله کمبود منابع مالی، با کمترین کیفیت ممکن از جمله ضعف فاحش در فرم و محتوا ساخته شده اند و به همین علت هم نتوانستند اقبال مردمی را به دست آورند. مسئولان مربوطه در حوزه ساخت سریال نباید به حداقل ها قانع باشند.
اثری که با کیفیت حداقلی تولید شود، با استقبال حداقلی هم مواجه خواهد شد. در حالی که ما تجارب ارزنده ای در حوزه ساخت سریال داریم که در عین اینکه به مفاهیم فاخر و متعالی پرداخته اند، توانستند توجه مردمی را نیز به خود جلب کنند؛ تا جایی که می بینیم مردم بعضاً از نمایش چندین و چندباره برخی سریال های ماندگار و فاخر استقبال می کنند.
اثر فاخر و بالا بردن سلیقه مخاطب/ این نکات را به رئیس صداوسیما گفتیم
اثر فرهنگی-هنری فاخر و ماندگار، سلیقه بیننده را هم چند پله ارتقا می دهد. آن وقت دیگر بیننده حاضر نیست که مثلاً وقتش را صرف دانستن جزئیات زندگی فلان بازیگر یا بهمان خواننده کند. ما در قبال سلایق مردم مسئولیم. تولید آثار بی مصرف و زرد، سلیقه عمومی را هم به ابتذال می کشاند. در حالی که اثر فاخر، تعالی فرهنگ جامعه را تضمین می کند که این نکات را هم به رئیس رسانه ملی منتقل کردیم.
ساخت سریال فاخر برای موضوع جمعیت
از نظر پیگیری این مطالبه هم واقعاً نمایندگان حاضر در کمیسیون فرهنگی مصمم اند. مثلاً در زمینه قانونی که اخیراً در زمینه مباحث مربوط به جمعیت و خانواده ذیل اصل ۸۵ به تصویب رسید، ما در بخش وظایف رسانه ملّی تذکر دادیم که صداوسیما موظف به تولید آثار فاخر و ماندگار در این زمینه است و صرف تولید یک اثر برای ما موضوعیت ندارد. البته مسئله خانواده و جمعیت یک مثال است. منظور این است که وقتی مجلس در مصوباتش هم به تولید آثار فاخر تأکید می کند، بدیهی است که عزم خودش را برای هدایت صداوسیما در مسیر تولید سریال های ماندگار، جزم کرده است.