سیر ورود سازمان منافقین به مبارزه مسلحانه علیه نظام

محمدحسن روزی طلب: سازمان مجاهدین خلق (منافقین) دقیقاً از روز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، برنامه “تصرف کلیت حکومت به هر طریق ممکن” را داشت. سازمان از یک سو بر حمایت های مردمی و آمادگی میلیشیا و گستردگی پایگاه اجتماعی خویش اصرار داشت و این سازماندهی را مقوم مشروعیت رفتارش برای کسب “همه” قدرت تلقی می کرد و از سوی دیگر پدیده ای که چماقداری می خواند، حملات به دفاتر و ستادهای علنی خویش را معلول تضاد سازمان با ارتجاع قلمداد نموده و اظهار می داشت که «ارتجاع قصد ایزوله کردن نیروهای مترقی را دارد.» لذا از اولین روزهای پس از پیروزی انقلاب، سازمان مدام خطر جنگ های داخلی به مانند لبنان و ویتنام را گوشزد می کرد و این هشدارها معنایی جز این نداشت که خود را یک طرف جنگ داخلی و طرف دیگر را به قول خودش “ارتجاع” یا همان خط امام می دانست. صدور اعلامیه های تهدیدآمیز در نخستین روزهای پیروزی انقلاب سازمان در اطلاعیه ای که در کمتر از بیست روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در تاریخ ۱۳ اسفند ۱۳۵۷ منتشر کرد، بعد از اینکه هشدار می دهد که «اطلاع یافته ایم که توطئه ضدانقلابی شرم آوری برای حمله به دفتر جنبش ملی مجاهدین در ۱۴ اسفند در پیش است» اعلام می کند: «دیروز به مراکز جنبش ملی مجاهدین در کاشان و یزد و تربت حیدریه حمله کردند… بدیهی است این حملات در تهران کاسه صبر هر انقلابی را لبریز خواهد نمود، لذا از پیش صریحاً اعلام می کنم که در صورت هرگونه حمله ای از این مسئولیت هیچ برخورد و حادثه ای متوجه مجاهدین خلق ایران که مجبور به دفاع از خود و مراکزشان هستند، نخواهد بود.» همچنین سازمان در اطلاعیه سیاسی نظامی شماره ۲۲ در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۳۵۸ خطر جنگ داخلی را گوشزد می کند. ترویج کینه ورزی نسبت به نظام هم زمان با دشمن اصلی دانستن “ارتجاع”، که اشاره مستقیمی به روحانیت و خط امام دارد، سازمان ترویج کینه ورزی نسبت به افراد مؤمن و حزب اللهی را نیز در دستور آموزشی خود قرار داده بود. در تابستان ۱۳۵۸، سازمان مخالفانش را عوامل ساواک معرفی می کند و هم زمان اظهار می دارد که هیچ کس نمی تواند صلاحیت مجاهدین را برای حفظ اسلحه سلب کند. دامن زدن به حساسیت ها، فشارها و درگیر ی ها نکته مهم دیگری که در رفتار سازمان در شش ماه ابتدایی پیروی انقلاب مشهود است، دامن زدن سازمان به حساسیت ها و فشارها و درگیر ی ها بود. در واقع سازمان می خواست تا معادله قدرت را در تهران و همه شهرستان ها به هم بزند. به عبارت دیگر سازمان در شش ماه اول انقلاب می کوشید تا به هر بهانه ای با غلظت زیاد از عنصر اجتماعی استفاده کند و با لشگرکشی خیابانی، خود را مهم ترین قطب قدرت معرفی کند. سم پاشی علیه قانون اساسی با تثبیت اولیه جمهوری اسلامی و مشخص شدن مسیر کشور که ایجاد نهادهای قانونی بر اساس دموکراسی بود، سازمان مجاهدین خلق که خود را مهم ترین سازمان انقلابی و شبه نظامی در سپهر سیاست می دید، حاضر شد در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی، فهرست ارائه دهد. بدنه تشکیلاتی نیز تمام تلاش را برای پیروزی به کار برد. تبلیغات انتخاباتی مجاهدین موجب ایجاد درگیری های خیابانی میان موافقین و مخالفین سازمان شد. مشخص بود که جمع کثیری از مردم، سران سازمان را برنخواهند تابید اما موج تبلیغاتی سازمان نیز نشان داد که تشکیلات سازمان از لحاظ ستادی در رتبه بالایی است. نتیجه انتخابات برای مجاهدین تلخ اما امیدوارکننده بود. مسعود رجوی با نزدیک به سیصدهزار رأی، نفر دوازدهم شد، در حالی که ده نفر از منتخبین به مجلس راه می یافتند. با تأسیس مجلس خبرگان قانون اساسی و تصویب اصل ولایت فقیه و به موازات آن، درگذشت آیت الله طالقانی که تنها حلقه وصل سازمان با حاکمیت بود، سازمان نتوانست درباره قانون اساسی به یک تصمیم قطعی برسد و در بیانیه ای اعلام کرد که اگر این قانون اصلاح نشود، از رأی دادن به آن معذور است. جوسازی در اولین انتخابات ریاست جمهوری در ادامه، اولین انتخابات ریاست جمهوری فرصتی برای به اوج رسیدن تبلیغات سازمان بود. در بسیاری از موارد تبلیغات سازمان در خیابان ها به درگیری منتهی می شد. روز ۲۰ دی ۱۳۵۸، سخنرانی انتخاباتی مسعود رجوی و موسی خیابانی در دانشگاه تهران برگزار شد که در این میتینگ بدون دخالت سپاه و کمیته، هواداران و مخالفان سازمان به درگیری و ضرب و شتم یکدیگر پرداختند. اما سرنوشت کاندیداتوری رجوی در انتخابات ریاست جمهوری هم به عدم رأی سازمان به قانون اساسی گره خورده بود و با نظر امام خمینی، رجوی از صحنه انتخابات کنار رفت؛ اما از انتخابات ریاست جمهوری در دی ماه ۱۳۵۸ میلیشیا در خدمت تاکتیک های تبلیغاتی و مأموریت های اجتماعی برای قدرت نمایی سازمان در تهران و شهرستان ها به کار گرفته شد. در حین تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری، قتل یکی از عناصر رده پایین سازمان به نام عباس عمانی در جنوب شهر تهران، موجب شد تا سازمان در ابعاد مختلف، حول موضوع شهادت و جراحت هواداران به تبلیغات بپردازد. افزایش تنفر از نظام تازه تأسیس و هوادارانش از طریق “این همانی” جمهوری اسلامی و رژیم پهلوی و لزوم مبارزه خونین با ارتجاع (خط امام) در دستور کار سازمان قرار داشت. شکست در انتخابات مجلس سازمان برای سومین بار در سال ۱۳۵۸ با تمام توان در انتخابات شرکت کرد. علاوه بر امتحان مجدد انتخابات به مثابه ابزار کسب قدرت، سازمان به انتخابات مجلس به دیده تقویت بدنه اجتماعی و ساماندهی میلیشیا می نگریست. در نتیجه سازمان برای مجلس شورای اسلامی در سراسر کشور کاندیدا معرفی می کند، در شهرها سخنرانی و میزگرد راه می اندازد و مسعود رجوی برای تبلیغات به رشت و تبریز سفر می کند. می توان نمودار حرکت سازمان در سال اول پیروزی انقلاب اسلامی را این گونه متصور شد که هدف استراتژیک سازمان، کسب قدرت در حاکمیت به شیوه گسترش پایگاه اجتماعی بود. تاکتیک های مظلوم نمایی، شانتاژ و جنجال تبلیغاتی حول تهاجم ها به مراکز سازمانی، تبلیغ مواضع ضدامپریالیستی و تبلیغ سازمان به عنوان پیشگامان باصلاحیت مبارزه هم در این راستا مورد استفاده قرار می گرفت. در مقابل این راهبرد و روش مجاهدین، بزرگ ترین سد، حمایت مردم از جمهوری اسلامی و محبوبیت رهبری انقلاب اسلامی و روحانیت انقلابی بود. لذا سازمان همواره خط رد صلاحیت و منزوی کردن روحانیت و رهبری انقلاب را پیگیری می کرد. نتیجه انتخابات مجلس، سومین شکست را برای سازمان به ارمغان آورد. تلخی این شکست سراسری و فشار روانی عامه مردم بر مجاهدین، موجب شد تا رجوی در سخنرانی ۲۲ اردیبهشت ۱۳۵۹ در ورزشگاه امجدیه، تحت عنوان «چه باید کرد؟» سعی در انگیزه دهی به هوادارانش کند. او با پیگیری راهبرد «دفاع مطلومانه» کوشید تا خشم و کینه سمپات ها را درونی تر و عمیق تر کند. خروج از انزوا و انسجام روابط تشکیلاتی با سخنرانی امام خمینی در ۴ تیر ۱۳۵۹ درباره سابقه سازمان و در ادامه موضع گیری های شدید آیات عظام، ائمه جمعه، شخصیت های سیاسی خط امام و بعضاً جریان لیبرال، شکاف عمیق تفکرات سازمان و حاکمیت شفاف شد. سازمان در عکس العمل اولیه اقدام به تعطیلی نشریه مجاهد و کاهش فعالیت های اجتماعی نمود تا این موج مخالفت را بتواند از سر بگذراند. با شروع جنگ تحمیلی و متوجه شدن افکار عمومی به این مسئله و هم زمانی آن با تعطیلی نهادهای علنی سازمان، فعالیت های مجاهدین نیز به چشم نمی آمد. با این حال با فروکش کردن موج اول توجه افکار عمومی به جنگ و با تثبیت مواضع دشمن بعثی در مرزهای غربی و بعد از تعطیلی پنج ماهه نشریه مجاهد، این نشریه همراه با فعالیت بیرونی و علنی سازمان منتشر و دور جدیدی از درگیری ها آغاز شد. محور اصلی تاکتیک سازمان، خروج از انزوا و طرح مجدد و انسجام روابط تشکیلاتی و کسب مشروعیت مبارزه با نظام بود. هرچند در تحلیلی از اوضاع سیاسی، سازمان بر این فرض بود که حزب جمهوری اسلامی درصدد کسب اهرم های قدرت و ایزوله نمودن گروه های مترقی است، بنابراین باید حمایت از بنی صدر و مقابله با حزب جمهوری اسلامی در اولویت حرکت باشد. مظلوم نمایی و طرح مسئله شکنجه در این دوره طرح مسئله شکنجه در زندان ها هم از سوی بنی صدر و سازمان به شدت پیگیری می شد. رضا هدایتی، یکی از اعضای سازمان، درباره تبلیغات مجاهدین پیرامون شکنجه در فاز سیاسی می گوید: «موضوع شکنجه و تبلیغ بر آن و ارتباط آن با چماقداری و ربط هر دو با نظام، محور مهم تبلیغاتی سازمان محسوب می شد. چنانچه این تاکتیک مؤثر افتد، بخش هایی از مردم سنتی، روشنفکران، نویسندگان و آزادگان از نظام کنده خواهند شد… همچنان که در فاز نظامی در زندان خط این بود که با سیگار یا چاقو کمر و پای خود را بسوزانیم و یا مجروح کنیم، در فاز سیاسی سازمان از این خط به دفعات استفاده می کرد.» سازمان از دامن زدن به موضوع شکنجه، قصد دامن زدن به این تحلیل را داشت که نظام، روند ضدخلقی خود را آغاز کرده و مقابله با آن در آینده ای نزدیک اجتناب ناپذیر است. قیام مسلحانه علیه نظامی که چندی قبل مقبولیت بیش از ۹۸ درصدی را در کارنامه داشت، نیاز به کینه ورزی و تنفر از کلیت نظام داشت تا میلیشیا بتواند وابستگی های اجتماعی، عاطفی و مذهبی خود را رها کند و به صورت مطلق در اختیار سازمان باشد. صحبت از “قیام مسلحانه” در ادامه سیر ورود سازمان به فاز نظامی و در زمستان ۱۳۵۹، مسعود رجوی در یک سلسله گفتگو با نشریه مجاهد به شدت به انتقاد از حزب توده و انجمن حجتیه پرداخت. در ادامه در سرمقاله نشریه مجاهد با عنوان «اوضاع کنونی مخاطرات و مسئولیت ها» آمده بود: «به جرأت می توان گفت که اگر اوضاع به همین منوال پیش رود و روندی که تاکنون وجود داشته، همچنان ادامه یابد، انقلاب در معرض خطرات جدی قرار خواهد گرفت.» در پاسخ به این سوال که مسئولیت مورد اشاره در سرمقاله مجاهد و خطراتی که اصل انقلاب را تهدید می کند چیست، یک سند درون گروهی سازمان می گوید: «رژیم خیال کرده اوضاع همانند ترکیه به نفع [جناح] راست تمام خواهد شد. حال آنکه طیف انقلاب با اتحاد مجاهدین، رژیم این خواست را به گور خواهد برد. حداقل نتیجه نهایی پیروزی جناح چپ مترقی است مثل لبنان.» مسعود رجوی در روزهای آخر بهمن ۱۳۵۹، در گفتگویی زمینه لازم برای قیام مسلحانه را با این تحلیل ارائه داد که امپریالیسم و ارتجاع هم قسم شده اند تا انقلابیون و خصوصاً مجاهدین خلق را از صحنه بیرون ببرند. او شرایط را برای بروز قیام مسلحانه تحت عنوان «دموکراتیسم انقلابی» بیان می کند: «در اینجا خوب می توان فهمید که اصرار امپریالیستی ارتجاعی، به منظور زمین زدن انقلابیون پیشتاز و خارج کردن آنها از دور، به چه خاطر صورت گرفته است و یا فی المثل محاکمه سعادتی به مثابه چشمک در آغاز حل مسئله گروگان ها چه مفهومی دارد… لیکن مجاهدین از آغاز انقلاب پیوسته مصر بوده اند که تا وقتی عنصر ارتجاعی در بافت کنونی حاکمیت دست بالا را دارد، مبارزه ضدامپریالیستی مقدمتاً از کانال دموکراتیسم انقلابی می گذرد.» این دیدگاه در بروز اجتماعی، موجب عمیق تر شدن شکاف مردم و مجاهدین می گردد. هواداران سازمان در خیابان ها علناً رهبری انقلاب را مورد هجوم لفظی قرار می دهند، انقلاب و حاکمیت را مورد استهزا قرار داده و همه نتایج انقلاب ۲۲ بهمن را به بادرفته قلمداد می کنند و در مقابل نیروی توده های دلبسته به انقلاب و رهبری، آن واکنش های غیرسازماندهی شده را نشان می دهند. غائله ۱۴ اسفند این دستور العمل جدید سازمانی با وقوع ۱۴ اسفند ۱۳۵۹، شکل پیش رونده اش را نشان می دهد. بنی صدر در روز ۱۴ اسفند به دانشگاه تهران می رود تا به مناسبت بزرگداشت مصدق سخنرانی کند. جناح لیبرال، مائویست ها (حزب رنجبران) و مجاهدین خلق، تجمعی منظم و پرجمعیت را راه اندازی کرده و افراد مسلح به سلاح سرد را در اطراف و گوشه های دانشگاه مستقر کرده بودند تا در صورت حضور مخالفین، آنها را سرکوب کنند. سخنرانی شروع می شود و کف زدن ها و سوت زدن های متوالی، رئیس جمهور بنی صدر را به وجد می آورد. شعار مرگ بر بهشتی، مرگ بر ارتجاع و درود بر بنی صدر فضا را پر کرده است. ناگهان درگیری کوچکی بین موافقین و مخالفین شروع می شود و دو طرف به جان هم می افتند. هواداران مجاهدین و بنی صدر این بار با قدرت بیشتری در درگیری شرکت کرده و مخالفین را به شدت کتک می زنند و سرکوب می کنند. درگیری به بیرون از دانشگاه و خیابان ها کشیده می شود. دیگر کنترل از دست رئیس جمهور که از پشت میکروفن همانند فرمانده نظامی دستور سرکوب می داد، خارج شد و بین مخالفان و هواداران سازمان و بنی صدر چیزی شبیه جنگ شهری رخ می دهد. روز ۱۴ اسفند به عنوان نقطه عطفی در اتحاد جریان لیبرال، مجاهدین خلق و بنی صدر ثبت می شود. سازمان سرخوش از ضرب شستی که به حزب الله نشان داده، این گونه تحلیل می کند که کادرهای میلیشیا رزم خود را نشان دادند و ارتجاع یک گام عقب نشست. آماده سازی برای شورش مسلحانه علیه نظام سازمان از بهار ۶۰ عملیات فشرده آماده سازی خود را برای شورش مسلحانه علیه نظام جمهوری اسلامی آغاز کرد و با اتکا به ارتباط با دولت بعثی عراق و دولت های غربی حمایت لجستیکی و تبلیغاتی آنها را کسب نموده بود. انبارهای مهمات و تسلیحات سازمان غبارگیری و سلاح ها روغن کاری می شد. در درگیری های فروردین و اردیبهشت ۱۳۶۰ بین هوادارن منافقین و مردم، دو طرف متحمل خسارت و تلفات می شدند اما سازمان با مظلوم نمایی و شانتاژ قصد بهره برداری سیاسی از کشته ها و مجروحین را داشت و خط امام بدون تبلیغ بر خسارات وارده، اقدام می کرد. در این میان، امام خمینی معتقد بود که مجاهدین خلق در نهایت به صورت مسلحانه در مقابل نظام خواهند ایستاد، اما شکیبایی و سعه صدر امام مانع از آن می شود که دستور خلع سلاح و یا دستگیری سران سازمان را صادر کنند. در مقابل صبر راهبردی امام، مجاهدین خلق کوشیدند تا رهبری نظام را در برابر «چه باید کرد» بزرگی قرار دهند. آنها در نامه ای خواستار ملاقات تمام هواداران با امام در جماران شدند! امام که قصد و نیت سازمان را درک می کرد، با تأکید بر اینکه اگر تشخیص می دادم شما صداقت دارید، خودم نزدتان می آمدم و با تأکید مجدد بر اینکه در این نامه هم تهدید به قیام مسلحانه کرده اید، پاسخ مستقیمی به سازمان داد و از جایگاه مشروعیت رهبری انقلاب به تبیین و تفکیک دو خط مجاهدین و نظام پرداخت. در دو ماه منتهی به ۳۰ خرداد ۱۳۶۰، سازمان آخرین تمهیدات را برای آغاز فاز نظامی فراهم می کرد اما حتی ناظران طرفدار سازمان هم اعتقاد داشتند که درصورتی که سازمان به جنگ مسلحانه روی بیاورد، نابود خواهد شد. ابراهیم یزدی از سران جریان نهضت آزادی ماجرای یکی از دیدارهایش با مسعود رجوی و موسی خیابانی در ماه های منتهی به خرداد ۱۳۶۰ را این گونه روایت می کند: «قبل از وقایع خرداد، باز هم مسعود رجوی و موسی خیابانی پیش من آمدند و گفتند ما تجربه انقلاب را تکرار می کنیم. من هم به صراحت به آنها گفتم که شما اشتباه می کنید. گفتند نه، در دوران انقلاب خیابان ها در کنترل ما بود، حالا هم همان کار را می کنیم. گفتم آن موقع بدنه جامعه هر حرکتی را علیه رژیم تأیید می کرد، اما امروز بدنه جامعه با شما نیست، شما یک گروه کوچک و اقلیتی هستید و اگر بخواهید این کارها را بکنید با شما برخورد می کنند و شما تاب مقاومت در مقابل آنها را ندارید، بنابراین به شدت آسیب خواهید دید و متلاشی خواهید شد. در آن ملاقات کم وبیش این را مطرح کردند که قاطع می ایستیم. آنها به میلیشیایی که درست کرده بودند خیلی بها می دادند و فکر می کردند می توانند مقاومت کنند، اما من تحلیل شان را نادرست می دانستم و مخالف بودم.» اعلام مبارزه مسلحانه علیه نظام در فاصله ۲۰ اردیبهشت تا ۳۰ خرداد ۱۳۶۰، فضای جامعه بسیار سنگین بود و درگیری های خیابانی گسترده ای برقرار بود. تا اینکه سازمان در روز ۲۸ خرداد ۱۳۵۸ با تکیه بر آنچه «هواداران بی شمار که آمادگی ورود به فاز نظامی را دارند» می دانست، تغییر رویکرد از مبارزه به اصطلاح مسالمت آمیز را اعلام کرد. نهایتاً در عصر روز شنبه ۳۰ خرداد، هواداران بنی صدر و سمپات های سازمان مجاهدین خلق که از سوی دیگر مخالفان متضاد نظام مانند گروه پیکار، جبهه ملی، حزب رنجبران و… حمایت می شدند، حول مبارزه با آنچه ارتجاع می خواندند قدم به عرصه مبارزه مسلحانه گذاشتند. از این پس، سراسر دهه ۶۰ به عرصه ای برای ترورها و خون ریزی های منافقین تبدیل شد.