آیت الله مصباح یزدی: ثروت و مقام، دو عامل برتری طلبی خواص و ایجاد فتنه است

حضرت آیت الله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در همایش نقش خواص در حوادث فتنه گونه زمان که در مشهد مقدس برگزار شد، به تبیین معنای فتنه پرداخت و گفت: این واژه و مشتقات آن، در بسیاری از آیات قرآن کریم به کار رفته است؛ البته بعد از انقلاب و مخصوصا بعد از فتنه ۸۸ ، توجه به این مسأله رواج بیشتری پیدا کرد. آیت الله محمدتقی مصباح یزدی با اشاره به این که فتنه و مشتقات آن، در معانی متعددی به کار رفته اند، افزود: فتنه در اصطلاح عبارت است از یک پدیده اجتماعی که در آن “ دست کم “ دو عامل لحاظ می شود ؛ یک عامل سختی و گرفتاری و معذب شدن، و دیگری عامل پنهان کاری؛ در واقع کسانی فریب کاری کرده و دیگران را فریب می دهند و این فریب سبب ایجاد گرفتاری های دنیوی یا اخروی برای دیگران می شود. وی با اشاره به فتنه ۸۸ که عده ای با فریب کاری مردم را فریب داده و ذهن آن ها را از حقیقت منحرف کردند و جامعه را به سختی ها و مشکلاتی مبتلا کردند، ادامه داد: این که چه عواملی موجب فتنه می شود و چه گروه هایی نقش مهمتری در ایجاد فتنه دارند و انگیزه آن ها چیست، از جمله سئوالات مهم در این مسأله هستند. علامه مصباح با اشاره به ویژگی های تکوینی انسان که وجه تمایز وی با سایر مخلوقات است، افزود: اراده الهی بر این تعلق گرفته که انسان بتواند با اختیار و قدرت انتخاب خویش، سرنوشتش را رقم بزند و لذا تکلیف برای انسان معنا می یابد؛ خداوند به وی عقل داد و انبیاء الهی و وحی را فرستاد تا انسان با آگاهی از راه صحیح، بتواند هر راهی را که خواست، انتخاب کند. وی با اشاره به این که برخی انتخاب ها، فردی است و آثارش تنها فرد را در بر می گیرد و گاه انتخاب ها، اجتماعی است که آثار آن، جامعه را نیز فرا می گیرد، ادامه داد: خداوند به انسان این قدرت را داده است که بتواند با برخی تصمیم ها، در سرنوشت دیگران، حتی میلیاردها انسان در طول هزاران سال اثر بگذارد؛ لذا پیامبر(ص) عملی را انجام داد که تا کنون بیش از ۱۴۰۰ سال، سرنوشت میلیاردها نفر از مردم را تحت تأثیر قرار داده و در آینده هم قرار خواهد داد؛ در مقابل هم افرادی می توانند با تصمیمات و اقداماتی زمینه گمراهی و انحراف افراد بسیاری را فراهم کنند. کسانی که با رفتارهای پیچیده فریب کارانه، سبب انحراف دیگران از مسیر صحیح می شوند، فتنه گر نام دارند و رفتاری که انجام می دهند، فتنه نامیده می شود. عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به نعمت انقلاب اسلامی، اظهار داشت: خداند متعال به وسیله حضرت امام(ره) و یارانش، زمینه هدایتی را برای میلیون ها انسان فراهم کرد که در طول تاریخ اسلام، کم نظیر، بلکه بی نظیر بود؛ به قدری برکات داشت که حتی بیان برکات آن در چند جلسه سخنرانی میسر نیست. استاد تفسیر حوزه علمیه قم با اشاره به آیه ای از قرآن کریم، گفت: سنت الهی بر این است که در مقابل هر مسیر صحیحی، دشمنان و شیاطینی نیز قرار می دهد تا زمینه انتخاب برای انسان مهیا شود؛ البته طبق سنت الهی اگر زمانی به قدری عوامل شر در جامعه ای گسترش پیدا کند که انتخاب راه صحیح ناممکن شود و حتی سبب گمراهی صالحین نیز بشود، خداوند عذاب خود را بر آن گناهکاران نازل خواهد کرد تا زمینه انتخاب و تعادل لازم برای انتخاب مسیر صحیح یا باطل میسر شود. وی ادامه داد: امام(ره) با حرکت خود، آن چنان زمینه هدایت را برای انسانها در این کشور فراهم کرد که موج آن کشورهای همسایه و کشورهای دور دست را نیز فراهم کرد. اما طبق سنت الهی، شیاطینی نیز در مقابل وجود خواهند داشت؛ لذا حتی عده ای از خون شهدا، تنها برای جیب شان بهره می گرفتند و چه بسا حالا هم باشند. لذا همیشه دو طرف عوامل خیر و هدایت، و عوامل گمراهی وجود دارند تا زمینه انتخاب برای افراد فراهم شود. وی عقل، شناخت نفس، هدایت انبیاء و عوامل اجتماعی سازنده را از عوامل خیر دانست که زمینه هدایت را فراهم می کنند و ادامه داد: خداوند فیاض است و می خواهد افرادی، لیاقت بالاترین فیوضات را کسب کنند و بالاترین فیض الهی، به وسیله رفتارهای اختیاری حاصل می شود. وی با اشاره به این که ارزش عمل خالصی که با سختی و مشقت همراه باشد، بیشتر است، خاطر نشان کرد: این که خدا برای مؤمنین روزهای سختی پیش می آورد، نه به خاطر بخل خداوند، بلکه برای ارزشمند شدن کار مؤمنین و کسب لیاقت بیشتر برای دریافت فیض الهی است. لذا سختی کار سیدالشهدا(ع) بسیار زیاد بود، اما چنان ارزشی در نظرخداوند دارد که حتی دیگران به واسطه اشک ریختن بر آن ها، سعادتمند می شوند. عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به سخن مقام معظم رهبری مبنی بر این که دشمن قلب جوانان ما را هدف گرفته است، خاطر نشان کرد: سرّ اینکه خدا تقدیری فرموده که سختی هایی پیش بیاید و کسانی مقاومت، فداکاری و جانفشانی کنند، برای کسب ظرفیت و لیاقت بیشتر است. این فیلسوف و متفکر اسلامی افزود: لذا نباید گمان کرد که فتنه ها، به صورت اتفاقی واقع شده و خداوند آن ها را اراده نکرده و به تعبیر عوامانه از دست خداوند بیرون رفته است، بلکه خداوند می خواست زمینه انتخاب فراهم شود؛ وگرنه خداوند می توانست اراده کند که اصلا فتنه ای واقع نشود؛ اما در این صورت، استعدادها و ظرفیت ها شکوفا نمی شد و کسی به فیوضات والای الهی نمی رسید. آیت الله مصباح یزدی با اشاره به این که فتنه هایی که با دین سر و کار دارد، بسیار مهم تر است، افزود: هر چند اگر فتنه ای، تنها سبب شود که مالی از انسان سلب شود، امری نامطلوب و سبب تأثر آدمی می شود، اما این فتنه قابل مقایسه با فتنه ای که با دین سر و کار دارد، نیست؛ چون مال نهایتا تا دم قبر با آدمی است؛ اما تأثیر دین بی نهایت است. استاد اخلاق حوزه علمیه قم افزود: باید به تدبیر خدا حسن ظن داشت و نباید با وقوع فتنه ها گمان کرد که خدا و امام زمان(عج)، ما را رهاکرده اند؛ بلکه می خواهند در شرایطی قرار بگیریم که بتوانیم ترقی کنیم؛ ترقی و پیشرفتی که اثر آن بی نهایت است. وی افزود: این که مثلا در فتنه ۸۸ زمینه ای فراهم شود که یک جوانی در مقابل فتنه گران ۸۸ قد علم کند، دوستان خودش را هم راهنمایی کند و به تمام عالم ابلاغ کند که تا جان داریم، از اسلام و امام حسین(ع) و انقلاب دست برنمی داریم، این نشانه پیشرفت است که نمی توان آن را به امور مادی تشبیه کرد؛ این کار را فقط می شود با کار کسانی که در رکاب سیدالشهداء(ع) شهید شدند، مقایسه کرد. یعنی خدا بر ما منت گذاشته و شرایطی فراهم کرده که اگر روز عاشورای سیدالشهداء(ع) را درک نکردیم، بتوانیم در همان مسیر و با همان هدف قدم برداریم و به همان اجر برسیم. وی با اشاره به خواص و نقش آن ها در فتنه ها افزود: هدف الهی از آفرینش انسان و زندگی اجتماعی این است که همه انسانها با هم همکاری کنند و هرکسی به اندازه سهم خودش از این همکاری بهره ببرد؛ اما اگر بنا شد این معادله به هم بخورد و افرادی بخواهند به صرف قدرت بیشتر، زر و زور یا سابقه، با کار کمتر، بهره مندی بیشتری داشته باشند، این مخالف هدف اجتماعی است و البته همین امر زمینه تعدی به دیگران را فراهم می کند. عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عامل بسیاری از فتنه ها در جهان را برتری طلبی آمریکا و انگلیس دانست که به خاطر تکنولوژی یا توسعه خودشان می خواهند با نیرنگ و فریب یا زور، حق بیشتری نسبت به سایرین داشته باشند و افزود: البته گاهی نیز وقوع فتنه ها به خاطر احساس حقارت و حسد صورت می گیرد؛ همان گونه که از آغاز آفرینش و قبول شدن قربانی یکی از فرزندان حضرت آدم(ع)، زمینه وقوع فتنه به خاطر حسد برادر، فراهم شد. این مفسر قرآن کریم، با اشاره به آیات متعددی از قرآن گفت: علت اختلاف و فتنه در دین، تنها تعدی و زیاده خواهی کسانی است که اتفاقا با علم، و نه از روی جهل اقدام می کنند؛ یعنی می دانند راه حق چیست، می دانند کدام مذهب صحیح است و می دانند چه کسی صلاحیت رهبری را دارد، اما برای دست یافت به یک امتیاز بیشتر، از آن سر باز می زنند. وی با اشاره به عوامل برتری طلبی اظهار داشت: یکی از عوامل خود روحیه برتری طلبی است؛ همان گونه که فرعون این گونه بود و تا جایی رسید که خود را پروردگار اعلی نامید! تکرار داستان فرعون درقرآن، برای این است که مؤمنان بفهمند برتری طلبی، آدمی را به فرعونیت می کشاند؛ لذا باید از اول جلوی آن را گرفت. علامه مصباح یزدی با اشاره به روحیه برتری طلبی در شیطان، ادامه داد: همین که شیطان خود را برتر از آدم می دانست، زمینه سقوط او را فراهم کرد؛ لذا رمز سقوط، شیطنت و فرعونیت، همین امر است. وی عامل دوم برتری طلبی را بالیدن به ثروت ذکر و خاطر نشان کرد: این که آدم دوست داشته باشد، بیش از نیازش پول جمع کند؛ مثلا اگر قرار باشد خیلی اشرافی هم زندگی کند، کمتر از ماهی ده میلیون تومان نیاز دارد، اما می خواهد ماهی ۶۰ میلیون حقوق بگیرد؛ چندین فرسخ زمین از بیت المال را تصرف می کند؛ این ها نیز همان عشق به ثروت است که نوعی جنون در آدمی به وجود می آورد. وی عامل سوم برتری طلبی را شهوت قدرت و مقام دانست که سبب ایجاد حسد در درون انسان نسبت به دیگران می شود و افزود: آدمی می خواهد مقام او از همه بالاتر باشد و همه مطیع او باشند. به هر حال به هر دلیلی برتری طلبی در فرد ایجاد شود، دیگر نمی تواند حقایق را ببیند و حالت جنون آمیزی پیدا می کند و لذا هر چند علم به مسیر حق نیز داشته باشد، هرگز پیرو آن نمی شود. وی با اشاره به این که خواص در جامعه افرادی هستند که این امتیازات را دارند، افزود: خواص کسانی هستند که ثروت و یا علم ثروت زا دارند و گاه به خاطر این امتیازات خود می خواهند بر دیگران برتری پیدا کنند؛ چرا که عموم مردم که عامل برتری طلبی در آن ها وجود ندارد، کمابیش به حق خود که برای آن زحمت کشیده اند، راضی هستند ، اما برخی خواص که زحمتی هم نکشیده اند، می خواهند بر همه مردم تسلط پیدا کنند و از همه باج بگیرند؛ دوست دارند کارهای خوب، به نام آن ها نوشته شود، در حای که منشأ بسیاری از فسادها هستند. وی با اشاره به آغاز نهضت امام خمینی(ره) از بیش از پنج دهه پیش، افزود: افرادی خالصانه در این مسیر ، زحمت های زیادی متحمل شدند؛ شاید اگر یکی از اینها در تاریخ صدر اسلام بود و این زحمات را متحمل شده بود، کتاب ها درباره او می نوشتند. اگر تاریخ یک حنظله غسیل الملائکه را معرفی می کند، نمونه های فراوانی شبیه آن را در دفاع مقدس، دیده ایم؛ چه مادرانی که خودشان جوانان خود را به جنگ فرستادند؛ حتی چند فرزند خود را برای اسلام فدا کردند و حتی یک قطره اشک نریختند؛ حال چگونه خواهد بود اگر کسی بخواهد از خون این عزیزان سوء استفاده بکند، به پست و مقامی برسد، درآمد نجومی از بیت المال برای خود بردارد و این را حق خود دانسته و طلبکار هم باشد؟ تفاوت از کجا تا کجاست! عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در پایان ادامه داد: آن کسی که امروز احیاء کننده راه امام(ره) است و احیاء کننده این ارزشهاست مثل خود امام تنهاست؛ ارزش او نیز مثل ارزش امام(ره) در احیاء ارزشهای اسلامی، انسانی و خدایی است؛ تا روز قیامت هر انسانی روی زمین، خدمتی به اسلام بکند، عبادتی بکند، سهمی از ثواب در نامه اعمال امام(ره) نوشته می شود، بلکه سهمی هم در نامه جانشین شایسته او نوشته خواهد شد، البته بدون اینکه از اجر صاحب کار کاسته شود. همان گونه که زنده نگاه داشتن یاد شهید، کمتر از شهادت نیست، تداوم راه امام(ره) و زنده نگاه داشتن ارزش های اسلامی نیز کمتر از کار امام(ره) نیست. گفتنی است همایش نقش خواص در حوادث فتنه گونه زمان، ۱۶ دی ماه سال جاری در مشهد مقدس برگزار شد.