حجت الاسلام و المسلمین مصباح؛ در خصوص “اسلامی کردن علوم انسانی” گفت: آیت الله مصباح دو بار کل کتاب را نقد کردند/ در اسلامی کردن علوم انسانی دچار التقاط شده ایم

مراسم رونمایی از کتاب “فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی” صبح سه شنبه در دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران و با حضور دو تن از مولفان کتاب و تعدادی از دانشجویان و استادان این دانشکده برگزار شد. حجت الاسلام و المسلمین دکتر مجتبی مصباح به عنوان یکی از مولفان کتاب در ابتدای این مراسم گفت: علوم انسانی به طور عام و تعلیم و تربیت به طور خاص با انسان و ارزش های انسانی مرتبط است و از طرفی، مبانی فکری اسلام نیز با انسان و ارزش های انسانی ارتباط وثیقی دارد. این ارتباط شاید بین اسلام و سایر علوم هم باشد اما قطعا بین اسلام و علوم انسانی بیشتر است، این امر بخاطر این است که اصولا اسلام برای سعادت بشر آمده است. به نام اسلامی کردن علوم دست به التقاط زده ایم حجت الاسلام مصباح ادامه داد: با آنکه اسلام اهتمام ویژه ای برای انسان سازی و راهبری شئون مختلف انسان دارد ولی ما در علوم اسلامی، کمتر به مبانی اسلامی توجه کرده ایم. هر وقت هم صحبت از این امر می شود، بیشتر به یک سری التقاط ها دست می زنیم؛ یعنی علوم را با مبانی غرب فرض می گیریم و یک سری آیه و روایت هم کنارش قرار می دهیم. اما عملا چیزی که در می آید، همان علوم غربی است و به همین خاطر است که نمی بینیم نظام های اقتصادی، اجتماعی و تعلیم و تربیت ما خیلی با نظام های غربی فرق داشته باشد. این عضو گروه مولفان کتاب فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی گفت: یکی از راه های اسلامی کردن علوم انسانی، بازنگری در مبانی این علوم است که آن هم به دقت در فلسفه این علوم باز می گردد. وی گفت: در بحث تعلیم و تربیت اسلامی باید به دیدگاه های اسلام درباره انسان در دو بخش توجه کرد: یکی اینکه اسلام چه توصیفی از انسان ارائه می کند و دیگر اینکه نحوه ارزش گذاری اسلام برای انسان به چه نحو است. یعنی هم باید دید انسان از دیدگاه اسلام ماهیتاً چه موجودی است و هم اینکه چه جایگاهی در نظام خلقت دارد و باید به کجا برسد. نکته دیگری که باید در فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی به آن توجه کرد، این است که ما از کدام یک از روش های وحیانی، تجربی، عقلی و… می توانیم برای کسب دانش در حوزه تعلیم و تربیت اسلامی استفاده کنیم. دانشگاه با این روش ها اسلامی نمی شود دکتر مصباح ادامه داد: اگر در این موارد دقت نشود و یا ابهام هایی وجود داشته باشد، دچار سردرگمی در تعلیم و تربیت می شویم که نمونه اش را در اسلامی کردن دانشگاه ها می بینیم. گاهی فکر می کنیم با اضافه کردن یک درس یا برگزاری نماز جماعت، دانشگاه ها را اسلامی کرده ایم، این در حالی است که این فقط می تواند بخشی از روحیه دانشجویان را ترمیم کند، در حالی که آن ها در همان نظام آموزشی تحصیل می کنند و در آینده هم همان مطالب را به کار خواهند بست. از همین روست که مقام معظم رهبری تاکید داشته اند بروید سراغ فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. آیت الله مصباح دو بار کل کتاب را نقد کردند حجت الاسلام مجتبی مصباح بعد از بیان مباحثی درباره ضرورت پرداختن به فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، در مورد روند تالیف این کتاب زیر نظر آیت الله مصباح یزدی توضیح داد. وی گفت: بعد از تاکید مقام معظم رهبری در پرداختن به فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، این کار به چند موسسه از جمله موسسه امام خمینی(ره) ارجاع شد و به همین منظور، گروهی زیر نظر آیت الله مصباح یزدی تشکیل شد. کل روند تالیف این کتاب نزدیک به سه سال و نیم زمان برد و بیش از ۱۰۰ جلسه محتوایی در خصوص موضوع تشکیل شد. کل کتاب نیز دو بار از نظر علامه مصباح گذشت و مورد نقد و بررسی ایشان قرار گرفت. فرزند آیت الله مصباح یزدی، در بیان ویژگی های کتاب فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی افزود: یکی از ضعف های کارهای انجام شده در حوزه فلسفه های مضاف، کم کاری در حوزه مبانی است. بنابراین در تالیف این کتاب سعی شد در حوزه مبانی اسلامی مرتبط با بحث تعلیم و تربیت دقت بیشتری شود و یک کار مهم این بود که اصرار داشتیم تنها به بیان آن دسته از مبانی بپردازیم که بتوانیم از ارتباط آنها با بحث تعلیم و تربیت دفاع کرده و به صورت منطقی بگوییم این مورد مبنایی، در کجای بحث تعلیم و تربیت به کار می آید. وی، تلاش برای ارائه تعریف مشخص از مفاهیم مورد استفاده را یکی دیگر از ویژگی های کتاب دانست و افزود: نباید از فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی انتظار داشته باشیم که بگوید چه زمانی باید از کدام روش استفاده کنیم؛ بلکه در این بحث باید بگوییم ملاک استفاده از روش ها چیست و اصلاً چه وقت یکی از این روش ها در جایگاه روش تحقق تعلیم و تربیت اسلامی قرار می گیرد. البته ما برای اینکه برداشتن گام های بعد از فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی آسان شود، برای نمونه تعدادی از روش ها و مراحل بعدی را هم عنوان کرده ایم که این بحث، بیشتر به خود علم تعلیم و تربیت ربط دارد، نه فلسفه ی آن. آیت الله مصباح به بخش مبانی کتاب اهتمام ویژه ای داشتند حجت الاسلام مصباح در پایان به تبیین نگاه فلسفی موجود در کتاب پرداخت و گفت: فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی به این معنی نیست که ما تنها به مبانی متافیزیکی بحث تعلیم و تربیت دقت کرده ایم، بلکه نگاه فلسفی در اینجا به این معناست که تلاش کرده ایم با استفاده از همه مبانی موجود اعم از تجربی، عقلی، وحیانی و… استنتاج های منطقی، عقلی و فلسفی داشته باشیم. دکتر حسن یوسفیان نیز به عنوان یکی دیگر از مولفان کتاب در ادامه این جلسه گفت: وقتی از فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی به عنوان یک فلسفه مضاف سخن می گوییم، گاهی به این معنی است که می خواهیم نگاه فلسفی به آن علم داشته باشیم و گاهی نیز به این معناست که در تلاش هستیم تا مبانی آن علم را مورد بررسی قرار دهیم؛ که اتفاقا علامه مصباح به این بخش کتاب اهتمام ویژه ای داشتند. در ادامه این جلسه، تعدادی از دانشجویان و اساتید علوم تربیتی به بیان نقطه نظرات خود درباره کتاب پرداختند و مولفان کتاب نیز به پرسش ها پاسخ گفتند. کتاب “فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی” به کوشش تارنمای تخصصی علوم تربیتی رب توسط انتشارات مدرسه (وابسته به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی) در ۵۴۰ صفحه به بهای ۷۰ هزار ریال منتشر شده است. حجج الاسلام «مجتبی مصباح»، «محمود فتحعلی» و «حسن یوسفیان» مولفان این کتاب هستند که زیر نظر آیت الله مصباح یزدی به تدوین این کتاب پرداخته اند.