سعید جلیلی:
سیاست خارجی فقط مذاکره نیست/ این هنر نیست که هر چه در میدان تولید شد شما در مذاکره خرج کنید

دکتر سعید جلیلی، عضو شورای عالی امنیت ملی و مجمع تشخیص مصلحت نظام، در نشستی با حضور جمعی از دانشجویان، به ارائه روایتی از روند مذاکرات هسته ای ایران با اروپا و آمریکا پرداخت.

جلیلی یکی از اشکالات عرصه روایت گری را، گزینشی مطرح کردن یک روایت برشمرد و اظهار داشت: ممکن است روایتی درست باشد اما با گزینش، همه واقعیت گفته نشود؛ بنابراین صداقت و جامعیت، شروط لازم راویت گری است و بر همین مبنا «مذاکره» را روایت می کنیم.

عضو شورای عالی امنیت ملی در ادامه با بیان اینکه مسئله مذاکره در هشت سال گذشته در ساحت سیاسی کشور اهمیت پیدا کرد و به عنوان راه حل برای بسیاری از مشکلات مطرح شده است، «روایت مذاکره» را یک ضرورت دانست و تصریح کرد: تمرکز جدی دولت در هشت سال گذشته بر این موضوع بود که می خواهد با مذاکره، مشکلات کشور را حل کند. نکته بعدی نیز این است که برخلاف برخی مقاطع قبلی، فرصت و امکان عملی مذاکره نیز برای این دولت فراهم بود.

جلیلی با اشاره به این نکته که تمرکز دولت از ۱۰۰ روز اول تا ۱۰۰ روز آخر آن در حال پیگیری حل مشکلات از طریق مذاکره بوده است، گفت: از سال ۹۲ فضای افکار عمومی با موضوع مذاکره پر شد و پس از حصول توافق برجام در سال ۹۴، آن را «فتح الفتوح»، «آفتاب تابان» و «هدیه خداوند» نامیدند؛ اکنون نیز وعده می دهد که می خواهد در ۱۰۰ روز آخر نیز با مذاکره، مسائل را حل کند.

وی، افزود: این روند نشان می دهد که دولت مطابق میل و اراده خود از مذاکره به بهترین شکل بهره برده است و بنابراین اگر یک ملت ۸ سال عمر خود را مصروف یک پاسخ کرده است، باید برای ارزیابی این روند، آن پاسخ را راویت کنیم.

نتیجه ۸ سال مذاکره، برخلاف خواست مردم و وعده های دولت بوده است
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه نتیجه ۸ سال مذاکره، برخلاف «خواست مردم» و «وعده های دولت» بوده است عنوان کرد: در حالی که امروز هیئت ایرانی در وین به قصد مذاکره حضور پیدا کرده است، هفته گذشته وزارت امورخارجه آمریکا یک بیانیه رسمی منتشر کرد و در آن اعلام کرد که از نظر آنها سه دسته تحریمِ غیر قابل مذاکره(فهرست قرمز)، قابل مذاکره در موضوعات غیرهسته ای(فهرست زرد) و تحریم هایی که درقبال آن، باید امتیازات مورد نظر آنها در مباحث هسته ای داده شود، وجود دارد.

وی افزود: بنابراین تکلیف آمریکایی ها در این مذاکرات روشن است؛ در موضوعاتی اصلا مذاکره نمی کنند، در موضوعاتی به دنبال امتیازات غیرهسته ای هستند و در موضوعاتی نیز موارد هسته ای را مطرح خواهد کرد.

دبیرسابق شورای عالی امنیت ملی با بیان اینکه این روند گفتگوهای هسته ای تحت عنوان «مذاکره تا حل مشکل» از سال ۸۲ تاکنون به مدت ۱۸ سال سابقه دارد، خاطرنشان کرد: توافق «سعدآباد»، «پاریس» و «بروکسل» به منظور اعتمادسازی از طریق تعلیق فعالیت های هسته ای در ازای امتیازات مشروطی برای ایران با سه کشور اروپایی انجام شد.

روحانی خطاب به البرادعی نوشت که شما هیچ امتیازی به ما ندادید
جلیلی تشریح کرد: نتیجه این مذاکرات چه شد؟ آقای روحانی به عنوان رئیس تیم مذاکره کننده، در سال ۸۴ نامه ای به آقای البرادعی، دبیرکل وقت آژانس انرژی اتمی نوشت و در آنجا گفت که ما به تمام تعهدات مان پایبند بودیم، اما شما هیچ امتیازی به ما ندادید؛ البرادعی در خاطراتش نوشته است که رفتار سه کشور اروپایی با ایران در این مذاکرات، تحقیرآمیز بود.

نتیجه مذاکرات دولت هاشمی با اروپا، صدور حکم جلب رئیس جمهور بود!
عضو شورای راهبردی روابط خارجی کشورمان با اشاره به گفتگوهای انتقادی در دولت سازندگی، تصریح کرد: پیش از این مذاکرات، دولت وقت یک دور گفتگوهای انتقادی در سال های ۷۱-۷۲ با اتحادیه اروپا شروع کرد و نتیجه آن مذاکرات صدور حکم جلب رئیس جمهور وقت کشور شد.

جلیلی اظهار داشت: در دوره اصلاحات نیز بحث گفتگوی تمدن ها و همکاری با آمریکا در افغانستان و عراق پیگیری شد و در آخر، ایران را محورت شرارت نامیدند.

وی با اشاره به پانزده بار تایید آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر پایبندی ایران به تعهدات برجامی، همین روند را برای آن صادق دانست و گفت: همین اتفاقات در سال ۹۴ و بعد از برجام نیز رخ داد؛ تعهدات از سوی ایران انجام شد اما طرف مقابل نه تنها پایبند نبود، بلکه از توافق خارج شد.

مخالف مذاکره و دیپلماسی نیستیم
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید کرد: این روایت به معنای مخالفت با مذاکره و دیپلماسی نیست؛ مذاکره ابزاری برای دفاع از حقوق و تامین منافع ملی است اما نباید کشور را معطل نتیجه آن کرد.

وی با طرح این پرسش که آیا تمام ابزار سیاست خارجی منحصر در مذاکره است؟، عرصه سیاست خارجی را وسیع تر از دیپلماسی دانست و گفت: توانایی های دفاعی، اقتصادی، سیاست منطقه ای و … در عرصه روابط بین الملل همگی از جمله مولفه های قدرت در سیاست خارجی هستند که این مولفه ها منحصر در قدرت چانه زنی نیست.

جلیلی تشریح کرد: دیپلماسی این نیست که سرمایه ها و مولفه های قدرت را خرج کند؛ اگر با این روش مذاکره صورت گیرد، بعد از مدتی سرمایه ای باقی نخواهد ماند.

عضو شورای عالی امنیت ملی در ادامه گفت: گفتگو زمانی می تواند مفید واقع شود که به تقویت مولفه های قدرت کمک کند و موجب استیفای حقوق ملت شود؛ اینکه برای دفع تهدید دشمن، با دیپلماسی از حقوقمان کوتاه بیاییم، هنر نیست و بلکه موجب پیشروی دشمن در تعرض به حقوق مردم خواهد شد.

بهره گیری از مذاکره، نیازمند دستِ برترِ «میدان» است
جلیلی با بیان اینکه قدرت میدان، پشتوانه مذاکره است، تصریح کرد: بهره گیری از مذاکره، نیازمند دست برتر میدان است؛ زمانی می توان از حقوق ملت در مذاکرات دفاع کرد، که مولفه های قدرت به عنوان پشتوانه مذاکرات تثبیت شده باشند.

رئیس سابق تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه نتایج مهم مذاکرات در دوران مسئولیت شما چه بود؟ اظهار داشت: نکته مهم در مذاکرات هسته ای آن است که طرف مقابل موضوع مذاکره را بر روی «حقوق ملی» ما تعیین کرده بود؛ از سوی دیگر او از اهرم فشار استفاده می کرد تا ما در مقابل خواسته هایش کوتاه بیاییم. ما گفتیم حقوق ملی، قابل مذاکره نیست.

وی افزود: یک مدل مذاکره این است که ما در برابر اهرم فشار طرف مقابل کوتاه بیاییم و از برخی حقوق چشم پوشی کنیم؛ کما اینکه در سال ۸۲ می گفتند که آمریکا افغانستان و عراق را اشغال کرده و ممکن است علیه کشور اقدام نظامی کند؛ بنابراین ما تاسیسات هسته ای کشور را تعلیق کنیم.

پس از ۲ سال تعلیق داوطلبانه در دولت خاتمی، گفتند فعالیت هسته ای ایران باید تخریب شود
جلیلی خاطرنشان کرد: پس از دو سال تعلیق (۸۲-۸۴) در برابر رفع تهدید، از سوی طرف مقابل مطالبه شد که برای رفع تهدید ها، تعلیق داوطلبانه هسته ای ایران باید تبدیل به تعطیلی و پس از آن طی فرایندی، منجر به تخریب شود.

عضو شورای راهبردی روابط خارجی کشورمان افزود: کوتاه آمدن در برابر هر تنش، طرف مقابل را تشویق به استفاده از اهرم های فشار خواهد کرد و در نتیجه این روند، خود به خود تهدیدآفرین است.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، با اشاره به برخی اظهارات در خلال برجام مبنی بر اینکه درج شعار مرگ بر اسرائیل بر روی موشک های نظامی یا پرواز دولتی ایران ایر به سوریه، مانع مذاکرات بود، گفت: قرار نیست وقتی یک گفتگو صورت گرفت، مابقی ملاحظات و راهبردهای کشور تعطیل شوند.

مذاکره اگر مبنای قوی نداشته باشد با اندک اتفاقی سست می شود
جلیلی دراین باره افزود: آیا این اقدامات برخلاف تعهدات شما در برجام بود؟ حتی طرف مقابل هم نسبت به آنها چنین ادعایی نداشت. پس اگر گفتگو مبتنی بر یک مبنای قوی نباشد، با اندک اتفاقی سست می شود.

نماینده رهبرانقلاب در شورای عالی امنیت ملی در بخش دیگری از سخنانش در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه عدم اجازه به شرکت های آمریکایی برای حضور به ایران، انگیزه اصلی آمریکا برای خروج از برجام بود، گفت: تحریم های اولیه آمریکا پس از برجام نیز باقی ماند؛ بنابراین شرکت های آمریکایی طبق قوانین داخلی خود، اجازه حضور در ایران نداشتند؛ اما سوال این است که چرا به جز چند بانک و شرکت کوچک، اروپایی ها همکاری خود را با این آغاز نکردند؟

عضو شورای راهبردی روابط خارجی کشورمان با بیان اینکه مذاکره یک ابزار است نه هدف، این ابزار را دارای ارتباط محکم با سایر موضوعات و جنبه های تاثیرگذار در کشور دانست و گفت: دیپلماسی، امری پیوسته با سایر موضوعات است. به همین خاطر میگوییم اگر مذاکره پشتوانه قدرت داشته باشد، می توان حرکت کند.

جلیلی با توضیح اتکا مذاکرات سال های ۸۴ تا ۹۲ به مولفه های قدرت ملی، اظهار داشت: همان طرفی که سال ۸۴ به دنبال تعطیلی و تخریب تاسیسات هسته ای بود، ظرف مدت سه سال مجبور شدند به پشت میز مذاکره بیایند؛ آمریکایی ها که می گفتند به علت عدم پایبندی ایران به قطعنامه ها، با ما مذاکره نخواهد کرد نیز به مذاکرات پیوست.

وی افزود: چه چیزی طرف مقابل را پای میز مذاکره آورد و باعث شد تا موضوع مذاکره را ما تعیین کنیم، نه طرف مقابل؟! مولفه های قدرتی شکل گرفت که او ناچار شد در برابر آن ها، عقب نشینی کند و مذاکره نیز به این مولفه ها تکیه می کرد.

جلیلی اظهار داشت: سال ۸۶ که من اولین بار به عنوان مسئول مذاکره به گفتگو رفتم، طرف مقابلی که دو سال پیش خواستار نابودی فعالیت هسته ای ما بود، درخواست می کرد که تعداد سانتریفیوژهای ایران از ۳ هزار تا بیشتر نشود؛ حتی امکان اینکه شرایط بهتری را برای خود فراهم کنند، نداشتند.

وی با بیان اینکه پیشرفت فنی کشور در عرصه هسته ای باعث شد تا دست ایران در مذاکرات پر باشد و طرف مقابل اذعان کرد که عقربه پیشرفت هسته ای ایران از عقربه تحریم ها تندتر بود، تاکید کرد: ما به عنوان مذاکره کننده این قدرت را ایجاد نکرده بودیم بلکه پیشرفت فنی هسته ای بود که به ما قدرت داده بود. اگر چنین توانمندی و سرمایه ای به وجود آمد، باید از آن بهره برد تا آن را ارتقا داد؛ نه اینکه از آن هزینه کرد.

نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی با اشاره به حل شش مسئله فنی ایران با آژانس در سال ۸۷، گفت: ما شش مسئله حقوقی هسته ای را با آژانس حل کردیم و آژانس نیز بیانیه داد که کلیه موضوعات با ایران حل شده است. وقتی مشکلات حقوقی ما حل شد، چرا باید عقب نشینی می کردیم؟!

وقتی در مذاکره، کم می آوردند، علیه ما قطعنامه صادر می کردند
وی افزود: به محض آنکه مسائل ما با آژانس حل شد و در ۱۰ اسفند ۸۶ اعلام شد، طرف مقابل در ۱۴ اسفند ۸۶ قطعنامه صادر کرد. طرف مقابل به لحاظ حقوقی کم آورد و گفتگوها به درستی جواب داد اما مشاهده می کنید، همزمانی که مرجع بین المللی رفتار ما را تایید می کند، آن ها مجددا به اهرم فشار یعنی قطعنامه شورای امنیت روی می آورند؛ اینجاست که گفتگو کافی نیست و باید از ابزارها و مولفه های قدرت خود استفاده کنید.

۳ قطعنامه مربوط به دوران مدیریت لاریجانی بود
جلیلی خاطرنشان کرد: در طول دوران مسئولیت بنده در راس تیم مذاکره کننده، ۳ قطعنامه صادر شد و ۳ قطعنامه دیگر نیز مربوط به دوران مدیریت آقای لاریجانی بود. از سه قطعنامه دوران بنده، یکی از آن ها جنبه بیانیه داشت و بر قطعنامه های قبلی تاکید میکرد و دو تای دیگر زمانی صادر شد که به لحاظ حقوقی، با آژانس به عنوان مرجع رسمی و بین اللملی به توافق رسیدیم و این قطعنامه ها در واکنش به این توافق صادر شد.

دبیرسابق شورای عالی امنیت ملی کشورمان در ادامه خاطرنشان کرد: وقتی طرف مقابل دید که ما به موضع خود، پایبند هستیم و حاضر نیستیم بیش از آنچه آژانس تعیین کرده، بپذیریم، به تهران آمدند و بسته پیشنهادی ارائه دادند.

در مذاکره نباید موضوع مذاکره باشید، بلکه باید طرف مذاکره باشید
وی افزود: وقتی می خواهید مذاکره کنید، نباید روی میز باشید، باید پشت میز باشید؛ نباید موضوع مذاکره باشید، بلکه باید طرف مذاکره باشید. این یک موضع بسیار مهم است.

رئیس سابق تیم مذاکره هسته ای کشورمان در ادامه توضیحات خود گفت: همان زمان آقای سولانا، نماینده اتحادیه اروپا در سیاست خارجی، با اشاره به شرور بودن بوش، هشدار می داد که ممکن است آمریکایی ها از ابزارهای دیگر خود استفاده کنند که همینطور هم شد؛ آنها وقتی دیدند در مذاکره موفق نشدند، جنگ ۳۳ روزه و ۲۲ روزه را تحمیل کردند و در هر دوی آن جنگ ها شکست خوردند.

وی افزود: شکست ائتلاف آمریکا در جنگ با مقاومت، موجب شد تا گفتمان تغییر در این کشور رأی بیاورد؛ اوباما با شعار تغییر به ویژه در سیاست خارجی، رئیس جمهور آمریکا شد و این نتیجه شکست ابزارهای فشار آن ها در سیاست خارجی بود.

جلیلی تاکید کرد: شکست ابزارهای فشار آمریکا ناشی از حضور قدرتمند ما در صحنه های مختلف اعم از مذاکرات و میدان جنگ های ۲۲ روزه و ۳۳ روزه بود.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه طرف مقابل در مذاکرات دهه هشتاد، به دنبال به بن بست رساندن مذاکرات بود و مطالبات حداکثری مطرح می کرد، گفت: هدف ما تغییر این صحنه و استفاده از مولفه های قدرت کشور برای ورود به مذاکرات بود. در پایان مذاکرات ژنو ۲ در مهرماه ۸۸ به طرف مقابل گفتم که برای حل موضوعات باید یک طرح مشترک و یک کار همه جانبه شکل بگیرد. ما معتقدیم سیاست خارجی مثل یک قالی ایرانی است و باید با حوصله، گره به گره آن را نقش بست.

وی افزود: سیاست خارجی یک لبخند یا یک گفتگو نیست که در مدت زمانی کوتاهی بتوان موضوعات را به بهترین شکل مطرح نمود. اگر طرف مقابل به جز لبخند، ابزار دیگری را به کار گرفت، آیا می توان تنها به لبخند اکتفا کرد؟

جلیلی با اشاره به موضوعات مطرح شده در دوران مسئولیت خود در راس تیم مذاکره کننده هسته ای، گفت: کشورهای غربی بعد از حل مسائل ما با آژانس، مجددا درخواست مذاکره درباره پرونده هسته ای داشتند؛ اینجا بود که ما بسته پیشنهادی ارائه دادیم و در آنجا عنوان کردیم که مسائل ما با آژانس حل شده است، اگر در طرف مقابل نگرانی وجود دارد، باید «نگرانی در برابر نگرانی» مطرح شود.

وی افزود: آنجا گفتیم اگر شما نگران اشاعه هسته ای هستید، ما هم نگران تسلیحات هسته ای اسرائیل هستیم. اگر موضوع مذاکره برای همکاری است، ما هم حاضر به همکاری هستیم. ما در سال ۸۸ به طرف مقابل اعلام کردیم که یک میلیون بیمار ایرانی به داروهایی نیاز دارند که از سوخت ۲۰ درصد تولید می شود. ما به آژانس نامه نوشتیم که ما این سوخت را نیاز داریم؛ یا آن را به ما بفروشید یا خودمان تولید می کنیم.

قبل از دولت روحانی نه تنها سوخت ۳ درصد را از دست ندادیم بلکه ۲۰ درصد را هم به دست آوردیم
جلیلی تصریح کرد: با این پیشنهاد، ما طرف مقابل در دوراهی قرار دادیم؛ اگر می پذیرفتند که سوخت را در اختیار ما قرار بدهند، قطعنامه هایشان را نقض کرده بودند و اگر نمی پذیرفتند، ما خودمان سوخت ۲۰ درصد را تولید می کردیم و این اقدام برای آنها گران تمام می شد. اگر در مذاکره ابتکار عمل داشته باشید، میتوانید به سرمایه خود اضافه کنید. در دوره قبلی نه تنها سوخت ۳ درصد را از دست ندادیم بلکه سوخت ۲۰ درصد را هم بدست آوردیم.

وی با اشاره به طرح تبادل سوخت با ارسال پیشنهاد از سوی وزرای خارجه ترکیه و برزیل، گفت: آنها به واسطه نامه مکتوب اوباما، پیشنهاد تبادل سوخت دادند و ما نیز استقبال کردیم؛ پیشنهاد دادند ۱۰۰۰ کیلو سوخت ۳ درصد را میدهیم و ۱۰۰ کیلو سوخت ۲۰ درصد می گیریم. این پیشنهاد به لحاظ فنی درست بود و ترکیه و برزیل نیز تایید کردند.

جلیلی گفت: بیانیه تهران توسط روسای جمهور سه کشور امضا شد و همکاری نیز شکل گرفت؛ قطعنامه دوم در زمان بنده در همین زمان صادر شد. آمریکایی ها پیشنهادشان را پس گرفتند و علیه ما قطعنامه صادر کردند و مجددا درخواست مذاکره دادند.

غربی ها سال ۸۹ برای اولین بار پذیرفتند که موضوع مذاکرات، فعالیت هسته ای ایران نباشد
وی با اشاره به ارتقا موضوع مذاکرات از غنی سازی ۳ درصد به غنی سازی ۲۰ درصد، اظهار داشت: اولین دور گفتگوها که آذر ۸۹ در ژنو ۳ شکل گرفت، برای اولین بار بود که آنها پذیرفتند موضوع گفتگو فعالیت هسته ای ایران نیست؛ بلکه موضوع، همکاری حول موضوعات مشترک است. ما نیز از مذاکره استقبال کردیم.

جلیلی تصریح کرد: اگر مذاکره ای برمبنای غلط بنا بشود و در برابر اولین اهرم فشار دشمن، عقب نشینی و امتیاز دادن رخ بدهد، دشمن با همان اهرم فشار راجع به سایر حقوق ما نیز تعرض خواهد کرد و این روندی بود که در ۸ سال اخیر نیز طی شد.

پس از مذاکرات دولت قبلی، زیاده خواهی های غربی ها متوقف شد
وی با بیان اینکه، پس از مذاکرات در دولت نهم و دهم، زیاده خواهی های طرف مقابل درباره برنامه هسته ای ایران متوقف و به عقب رانده شد، تصریح کرد: طرف مقابل مذاکره از خواسته های قبلی خود کوتاه می آمد و این نشان می داد که قدرت سیاست خارجی کشور، غلبه کرده است؛ این تضعیف موضع طرف مقابل صرفا ناشی از مذاکره نبود، بلکه از مولفه های قدرت ما شکل می گرفت.

قطعنامه های زمان ما پس از یک پیروزی تیم ایرانی صادر می شد
جلیلی با کنایه به این سخن که پس از هر دوره مذاکرات تیم وی، یک قطعنامه علیه ایران صادر می شد، اظهار داشت: در دوران من دو قطعنامه قابل لحاظ وجود داشت که هر دوی آنها پس از یک پیروزی جدی تیم ایرانی پدید آمد؛ گفتگوهای ما به اذعان آژانس به ثمر رسید و غربی ها این موفقیت را برنتافتند و از اهرم تحریم و در مقطعی از اهرم جنگ نظامی علیه مقاومت استفاده کردند.

وی با اشاره به پایان جنگ ۲۲ روزه در دی ماه سال ۸۷ و شکست رژیم صهیونیستی از نیروهای مقاومت، میدان را تولیدکننده قدرت و پشتیبان مذاکره خواند و عنوان کرد: وقتی میدان برای دیپلماسی تولید قدرت می کند، دپیلماسی نمی تواند بگوید متشکرم و بعد برود بر سر میدان مذاکره کند.

جلیلی در این باره تصریح کرد: همین دوستانی که در سال های ۸۲ تا ۸۴، فعالیت های صلح آمیز هسته ای کشور را تعطیل کردند، آن زمان توجیهشان این بود که دولت بوش، افغانستان و عراق را اشغال کرده و این موضوع خطرناک است اما همین وزارت خارجه دولت بوش در سال های ۸۵ تا ۸۷ برای ما نامه می نوشت و از ما درخواست می کرد که در عراق به آنها کمک کنیم.

مذاکره باید میدان را تقویت کند نه آن را هزینه کند
عضو شورای عالی امنیت ملی گفت: مذاکره باید در امتداد میدان باشد، نه در جهت عکس آن. مذاکره باید میدان مولد قدرت را تقویت کند، نه اینکه آن را هزینه نماید. خرج کردن سرمایه که هنر نیست.

وی افزود: گفتگو به منزله خرج کردن سرمایه غلط است؛ تنها زمانی می توان منافع ملی را به دست آورد که مولفه های قدرت را تثبیت و آنها را تقویت نمود.