نکات ظریف

غلامحسین رضوانی: طبق اعلام قبلی در روز یکشنبه ۱۳۹۹.۴.۱۵، وزیر محترم امور خارجه مهمان مجلس شورای اسلامی بود تا طبق معمول گزارش عملکرد خود را به اطلاع نمایندگان مردم برساند. باتوجه به اینکه در آن جلسه شاهد حواشی بودیم و اظهار نظرهای مختلفی ابراز شده بود، اکنون که قدری آب ها از آسیاب افتاده خوب است مروری بر آن جلسه داشته باشیم تا به دور از احساسات، هیجانات، حب و بغض های احتمالی برای تنویر افکار عمومی شفاف سازی صورت بگیرد.

در ابتدا باید توجه داشت نویسنده به هیچ وجه از اهانت و افترا و توهین هیچ کس به هیچ فرد حقیقی یا حقوقی، دوست یا دشمن، مسلمان یا غیر مسلمان، مسئول یا غیر مسئول دفاع نکرده و نمی کند. بنابراین راه هرگونه جو سازی و کتمان حقایق در مورد محتوای سخنان وزیر امور خارجه و منتقدان از میان نمایندگان مجلس را با عناوین مبهم و توهمات خود ساخته پیشاپیش سد می کنم.

چرا که غلبه حواشی بر متن باعث تضییع حقوق مردم و موکلان نمایندگان محترم مجلس را فراهم می آورد و مردم حق دارند بدانند در آن جلسه چه مطرح شده و چه گذشته است و ما نمایندگان مکلف به ارائه گزارش به ولی نعمتان همه مسئولان در جمهوری اسلامی هستیم.

آیا انعکاس هیاهو و هیجانات آن روز یا روزهای مشابه که تعدادش در جمهوری اسلامی در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار کمتر و آرام تر است، اما کم نیست، باید موجب به محاق رفتن حقایق اتفاق افتاده در آن روز شود؟ خوانندگان انصاف می دهند که تنویر افکار عمومی به خصوص برای ملت شریف ایران همواره اهمیت و موضوعیت داشته و دارد. نکات ظریفی در این رابطه وجود دارد که به فضل خدا به تدریج مطرح می گردد باشد که مفید واقع شود.

اولین نکته ظریف برمی گردد به چگونگی کارکرد قوای مقننه به طور عام در دنیا و مجلس شورای اسلامی، به طور خاص در ایران و همچنین تعامل آن ها با مجریان، بدون تردید نظم پذیری رفتار نمایندگان که متشکل از صدها نفرند و هرکدام به موجب قانون اساسی و سایر قوانین مربوطه مجاز و حتی مکلف به اعلام نظر در جمیع مسائل کشور هستند، در مقام مقایسه با سایر قوا (مجریه و قضائیه) کمتر است. این را نه از باب تبرئه فرد یا افرادی مطرح می کنم بلکه از باب ضرورت توجه به تفاوتهای موجود بین قواست.

در دولت به عنوان راس قوه مجریه که متشکل از دهها نفر است، تفاوت مواضع و سلیقه ها در قول و عمل پذیرفته است، در مجلس که با تعداد ده ها برابری مواجه هستیم طبیعی است که اختلاف نظر و دیدگاه وجود داشته باشد. اما باید دید برآیند حرکت نمایندگان چیست؟ واقعیت آن است که در روز یکشنبه ۱۵ تیر ۹۹ تعداد کسانی که سر و صدا کردند و آقای ظریف را دروغگو خواندند آنچه من به چشم خود دیدم و با گوش خود شنیدم، کمتر از انگشتان یک دست بودند و قدر متقن آن دو نفر بودند. آیا اگر کسی مدعی شود نمایندگان مردم ایشان را دروغگو خطاب کرده اند ظلم به مردم و نمایندگان مردم و حتی به خود جناب ظریف نکرده اند؟ البته در اینجا تعریض به اینکه چه تعداد از نمایندگان مطالب آقای ظریف را قرین صحت دانسته اند یا ندانسته اند نداریم که آن با بررسی محتوای سخنان ایشان و منتقدین توسط اهل دقت قابل ارزیابی است.

بلکه به طور مشخص ناظر به این است که چه تعداد از حاضرین ایشان را دروغگو خطاب کرده اند، هرچند ابتدای سخن گفته شد که حتی از تعداد خیلی کم افراد هم این سخن پذیرفته نیست، چراکه اولا ایشان در سمت وزیر امور خارجه انجام وظیفه می کند، ثانیاً مهمان مجلس بود و ثالثاً این گونه حرکات بر اساس رویه های شناخته شده مقام معظم رهبری مورد رضایت معظم له نیست.

بنابراین اولین نکته ظریف این است که کسانی که با اگراندیسمان به فرض یک یا دو نفر یا حتی اندکی بیشتر به فرض اصرار بر بزرگ نمایی را به کلیت مجلس نسبت می دهند راه صوابی در پیش نگرفته اند و خواهیم دید که دنبال چه هستند.

نکات ظریف و قابل توجهی در مورد آمدن وزیر خارجه به مجلس وجود دارد که یکی از آن ها را با ذکر این نکته آغاز می کنیم؛ طبق معمول گزارش وزرای محترم در دو بخش ارائه می شود.

بخش اول حدود ۲۰ دقیقه طول می کشد. پس از ارائه بخش اول نمایندگان مبادرت به سخن می نمایند و مجدداً وزیر به توضیحات تکمیلی و پاسخ به سوالات می پردازد. در جلسه علنی با حضور وزیر امورخارجه ۲۰ دقیقه اول با سخنان آتشین وزیر محترم شروع شد. سخنان ایشان نه تنها ارائه گزارش نبود که به نوعی تئوری پردازی در زمینه تغییرات مفاهیم حقوق بین المللی و سیال بودن این گونه موارد بود و اصرار بر اینکه در این حوزه در طول هفتاد سال بلکه یک صد سال گذشته بی سابقه بوده است. اگر چه تحلیل محتوای مطالب ایشان به خوبی ریشه بسیاری از مشکلات ما را در زمینه سیاست خارجی روشن می سازد، اما فعلاً عهده دار این امر نیستم و به فرصت مناسب تری موکول می شود، اما این امر مانع از آن نخواهد بود که اشاره ای داشته باشیم به اینکه اولا وزیر خارجه شان تئوری پردازی ندارد کما اینکه سایر مسئولین هم شان تئوری پردازی ندارند. متاسفانه ما سال هاست با افرادی مواجهیم که بی جهت خود را ایدئولوگ نظام و تئوریسین می دانند.

افاضات روسای دولت های سازندگی و اصلاحات و مهرورزی را در این رابطه باید مورد توجه قرار داد؛ بنابراین وزرا طبق قرار قبلی برای ارائه گزارش در حوزه مسئولیت به مجلس می آیند.

سخن گفتن با نمایندگان مردم از موضع بالا، که نتیجه منطقی نگاه کردن به مردم از بالاست به خصوص وقتی «به خیال خود» برای انتقال مفاهیم اساسی سیاست خارجی به منتخبین مردم باشد، درجه حساسیت نمایندگان را بالا می برد.

کافیست دقت کنیم در ۲۰ دقیقه اول که آرامش و کامل بر جلسه حاکم بود چه مسائلی مطرح شد که به تدریج بعضی ها به آستانه التهاب رسیدند مشروح مذاکرات آنروز به خوبی همه چیز را روشن می کند.

ولی من به دو امر به طور مشخص اشاره می کنم:

۱. وزیر محترم امور خارجه به محض ورود به موضوع توجه داد که سیاست خارجی عرصه دعوا های جناحی نیست این نوعی بر حذر داشتن منتقدین بود تا از ترس متهم شدن به جناحی بودن به طور جدی انتقاد نکنند. البته ایشان در موارد متعددِ مشابه از این روش استفاده کرده است مثل اینکه: «من قصد کاندیداتوری ندارم» و یا متهم کردن مخالفین FATF به پولشویی و…

۲. وزیر خارجه توجه دادند که آمریکا قَدَر قدرت نیست و این که جهان فقط غرب نیست و یا اینکه وجهه همّت ایشان تمرکز بر معیشت مردم بوده است و…

این موارد به گونه ای مطرح می شد که گویا صحنه عوض شده این نمایندگان بوده اند که چنین اوهامی داشته اند و اینک وزیر در مقام تصحیح باور های آن ها به میدان آمده است کم کم همهمه شروع شد، اما با توجه به آرامش حاکم بر جلسه شاید ایشان حتی متوجه نشد.

اما به خصوص آنجا که ادعا می شد تمرکز بر جلوگیری از فشار بر معیشت مردم بوده، حقیقتاً موجب تعجّب و تحیّر گردید، زیرا با واقعیات ملموس بسیار بیگانه بود و وجدان عمومی نمایندگان نمی توانست چنین ادعایی را بپذیرد.

«سومین نکته ظریف» بر می گردد به محتوای اظهارات ایشان به شرح زیر:

الف) ما دیدگاه جناحی در وزارت خارجه نداریم.

ب) افتخار نمودن به انعقاد قرارداد برجام.

ج) اینکه آمریکا در پذیرش برجام کلاه سرش رفته است.

د) همراهی همه جانبه با سردار سلیمانی و داشتن دیدگاه مشترک در مورد منطقه.

ه) هرگونه محتوم انگاری به معنی تسلیم در برابر قدرت هاست.

و) اشاره به مبارزه با پولشویی، تامین مالی تروریسم و … .

که در مقابل نمایندگان محترم «۱۰ نفر از نمایندگان» با توجه به انبوه اطلاعات ناقض ادعا هایی آقای وزیر، پاسخ های بسیار مستحکم و منطقی ارائه نمودند که انصافاً با مبانی بسیار قوی مطرح شد از جمله به موارد زیر اشاره نمودند.

الف) سخنان آقای وزیر خطاب به البرادعی و در شورای روابط خارجی که صراحتا ادعای غیر جناحی بودن را مردود می نمود و نیز سخنان ایشان به کری در مورد خطر رادیکالیسم در ایران.

ب) تک بعدی بودن سیاست خارجی و اتکای همه چیز به برجامِ متضمن مکانیزم ماشه، که در تقابل با ادعای هوشمندیِ مصروف در قبال آمریکا مطرح می شد.

ج) تعطیلی ارتباطات و تبادلات تجاری با بعضی از همسایگان که در تقابل با ادعای اتخاذ سیاست همسایگی مطرح شد.

د) پالس ضعف در مقابل بحث قطعنامه شورای حکام که اروپایی ها بانی آن بودند.

ه) سخنان بسیار مستدل رئیس محترم کمیسیون امنیت ملی در موارد متعدد از جمله تنزل گام به گام در مورد مواد رادیواکتیو غنی شده به میزان ۲۰ درصد و جمع کردن سانتریفیوژ ها و… که به صراحت در قبال ادعای «مذاکرات قوی» مطرح شد.

همانطور که به عرض رسید در همه این موارد حقیقتاً مطالب مطرح شده به لحاظ بنیه منطقی و استدلالی باعث گردید که وزیر محترم امور خارجه کاملاً غافلگیر بشود و هیچ جواب قانع کننده ای برای نمایندگان نداشته باشد به علاوه، چون از سخنان ایشان هم نوعی توهین ضمنی مبنی بر ضعف درک و فهم نمایندگان استنباط می گردید، ایشان ناچار به این امر شدند که بگویند: «نمایندگان مردم فهیم خودشان هم فهیم هستند و می فهمند.»

اگر جلسه با همین روال به پایان می رسید این جلسه برای مجلس شورای اسلامی و وزیر امور خارجه از دو جهت متفاوت یک رکورد بی نظیر بود، ولی متاسفانه به دلیل به اصطلاح از کوره در رفتن دو نفر از نمایندگان که عکس العملی خارج از عرف داشتند، نتیجه ای متفاوت حاصل شد و حواشی بر منن غلبه کرد البته گفتنی است که موارد فراوان دیگری هم در این رابطه قابل طرح است از جمله رجحان برگزاری جلسه غیرعلنی در اینگونه موارد که معلوم نیست به چه دلیل چنین تصمیمی اتخاذ نگردیده است.

امیدوارم این تجربه ی نسبتاً گران موجب گردد که همواره نصایح مشفقانه حکیم فرزانه انقلاب مبنی بر رعایت قانون و اخلاق و منطق مورد توجه میزبانان و میهمانان در مجلس شورای اسلامی قرار گیرد.