چرا اروپا گام سوم کاهش تعهدات هسته ای را جدی نخواهد گرفت؟

محمد ایمانی:

هدف کاهش تعهدات برجامی که از اردیبهشت امسال با ۱۲ ماه تاخیر آغاز شد، گویا نزد آقای روحانی گم شده است. هدف، به هم زدن ناموازنه موجود در اجرای برجام و دادن شوک به طرف مقابل برای انجام تعهدات بوده و نه صرف واکنش برای خالی نبودن عریضه و توجیه افکار عمومی.

درست این بود که از اردیبهشت پارسال، کاهش جدی تعهدات آغاز شود. اما حالا که بالغ بر ۱۶ ماه است دولت معطل اروپا و آمریکا مانده و هیچ نتیجه ای نگرفته، منطقا باید درباره چگونگی بازدارندگی، تجدید نظر اساسی بکند. واقعیت این است که نه آمریکا و نه اروپا، هیچ یک از تعهدات برجامی را انجام نمی دهند و اروپا صرفا در لفظ، در برجام مانده تا بتواند طرف ایرانی را سر بدواند.

آیا دولت و وزارت خارجه ما این واقعیت را به اندازه کافی درک و لمس نکرده اند که اروپایی ها نمی خواهند از حقوق حداقلی ایران در برجام صیانت کنند؟ آخرین بار فرانسه آشکار به سمت ترامپ و زیاده خواهی های او غش کرد. در چنین شرایطی، رفتار متناظر و موثر این بود که ما هم اعلام کنیم از برجام خارج می شویم. یا این که حتی مثل اروپا، بگوییم در برجام می مانیم اما اجرای تعهدات را متوقف کنیم.

حداقلی ترین کار که نباید از آن تنازل می کردیم، کاهش موثر و بازدارنده تعهدات در سه گام شش ماهه بود. این گام ها به ویژه گام سوم باید به حریف شوک بدهد؛ چیزی مثل آغاز غنی سازی ۲۰ درصد در فردو و استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته.

فارغ از چند و چون گام سوم، گام سوم باید طبق ضرب الاجل ۶۰ روزه، دیروز (۱۴ شهریور) برداشته می شد. اما آقای روحانی روز چهارشنبه، وعده جمعه (امروز) را کرد و سخنگوی سازمان انرژی اتمی وعده هم وعده فردا شنبه را داده است! این رفتار، عدم جدیت و قاطعیت را می رساند.رآقای روحانی پریروز درباره گام سوم گفت “سازمان انرژی اتمی، گام سوم را در زمینه تحقیق وتوسعه بر می دارد. اقدامات ایران در چارچوب مقررات آژانس خواهد بود و مهلت ۶۰ روزه دیگری پیش روی اروپاست”.راو قبل از آن اذعان کرده بود “ظاهر این گام سوم، خیلی تکان دهنده نیست ولی باطن آن فوق العاده مهم است. مهم ترین گامی است که برمی داریم و آثارش بسیار فوق العاده خواهد بود… در عین حال ۲ ماه دیگر فرصت می دهیم، اگر به توافق رسیدیم باز هم راه برای مذاکره، منطق و توافق وجود دارد”. چنین مواضعی، سر سوزنی حریف را وادار به تکاپو نمی کند.

این سخنان در حالی است که یکی از چند شرط رهبری برای دادن مجوز اجرای مشروط برجام در سال ۹۴، عدم توقف تحقیق و توسعه در برنامه هسته ای بوده است. یعنی دولت ۴ سال کوتاهی و تاخیر فاز داشته است. واقعیت این است که آنچه در راهبرد اروپا تعبیه شده، با آنچه دولت از برجام و تداوم مسیر فعلی انتظار دارد و به مردم می گوید، در تناقض مطلق است و بنابراین، یکی از آن دو اجرا می شود.

از سه دولت اروپایی، انگلیس از ابتدا کنار آمریکا بود و بنابراین به تصریح آقای ظریف، حتی اجازه افتتاح یک حساب بانکی در لندن را هم نداد. آلمان هم، کاملا در مقابل تحریم ها منفعل بود و هیچ تلاشی برای حفظ برجام نکرد. اما فرانسه. به اذعان ماکرون در مصاحبه مشترک با ترامپ، فرانسه در مذاکرات برجام، از همه سختگیر تر به ایران بود. حالا هم نه برای رفع مشکل تحریم ها، بلکه برای فریب ایران، به نیابت از آمریکا، دام مذاکره و دیپلماسی را چیده، تا اولا ایران، از برجامِ منقضی شده توسط آمریکا مایوس نشود و معطل و منفعل بماند. ثانیا در متن همین عملیات فریب، ایران به عنوان طرف خسارت دیده و مال باخته برجام، درباره دیگر منابع قدرت بازدارنده خود نیز مذاکره کند: از دائمی کردن تعهدات زمان دار برجام، تا واگذاری نفوذ منطقه ای و خلع سلاح موشکی!

اکنون دولت در حالی به طرف مقابل امید بسته و مردم را هم امیدوار به این روند عقیم می کند، که دشمن در حال توسعه دشمنی خود است و باید مقتدرانه و عزتمندانه، بازی او را قبل از جا افتادن به هم زد. ما این کار را در اسقاط پهپاد آمریکا و تلافی توقیف نفتکش توسط انگلیس تجربه کردیم. در همین چند ماه گذشته، وقتی مقاومت یمن به برخی خط لوله های نفتی عربستان حمله کرد و سپس چند نفتکش در سواحل عربستان و امارات گرفتار تیر غیبی بلا شد، ادبیات آمریکایی ها و اروپایی ها به انفعال گرایید.

اما از زمانی که آقای ظریف سراغ مذاکره منفعلانه در نیویورک و پاریس رفت، و پذیرفت که از همه ۱۱ تعهد اروپا، به امکان فروش چند صد هزار بشکه نفت تنازل کند؛ و سرانجام آقای روحانی پالس آمادگی ملاقات با ترامپ را داد، کفه مجددا به سمت دشمن سنگینی کرد و موجب دهن کجی مشترک آنها شد. متاسفانه طرف مقابل به این اِدراک رسیده که تیم روحانی- ظریف، هیچ خط قرمزی ولو در قبال نقض برجام ندارند و به هر قیمت پای مذاکره می مانند؛ بنابراین بیشتر زور می گوید. این برداشت باید در ذهن دشمن به هم بخورد. کمترین اقدام، توقف مذاکرات و از سرگیری غنی سازی ۲۰ درصد است.