علامه مصباح در دیدار با دانشجویان انقلابی تهران:
اگر راهکار «هیات های موتلفه» درباره «حزب جمهوری» هم اجرا می شد کار به انحلال آن نمی کشید/ کسانی که تا پای جان انقلابی بودند بعدا گفتند باید نتیجه زحمات خود را بدست آوریم/ وحدت باید بر اساس هدف شکل بگیرد/ از نظر ما هدف ارزشمند، اسلام است

رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در دیدار با جمعی از دانشجویان انقلابی تهران با اشاره به این که اغلب حرکت های بزرگ اجتماعی به وسیله شخص یا اشخاص معدودی شروع می شود، و کم کم به دلایلی طرفدارانی پیدا می کند، و گروهی را تشکیل می دهند که هر کدام در حکم یکی از اندام های بدن هستند؛ ادامه داد: ممکن است هر یک از این اندام ها وظایف مختلفی داشته باشند، اما اهداف مشترک است که این اندام ها را به هم مربوط می کند، همان گونه که مغز و قلب و چشم وظایف یکسانی ندارند، اما همکاری این اندام ها برای حیات و رشد انسان لازم و ضروری است.

آیت الله مصباح یزدی افزود: اولین درسی که باید از این مسئله فرا بگیریم این است که توقع نداشته باشیم همه افراد در همه امور مشترک باشند؛ وقتی خداوند حتی انسان ها را از نظر جسمانی و روانی مانند هم نیافریده است، طبیعتا گرایش ها، افکار، سلیقه ها و هزاران اسرار موجود در هرکسی، کاملا متفاوت هستند. حتی دوبرادر دوقلو که کاملا شبیه هم باشند، تفاوت های متعددی در رفتار دارند. جامعه نیز این گونه است؛ هر چه هم به دنبال افراد همفکر و هم سلیقه باشیم، نمی توانیم کسانی را بیابیم که کاملا مانند خودمان باشند؛ بنابراین مهم این است که هدف مشترکی که انتخاب می کنیم هدف ارزشمندی باشد که تحمل اختلاف سلیقه ها را امکان پذیر سازد.

وی با اشاره به این که ما معتقدیم: اسلام ناب عامل سعادت دنیوی و اخروی ماست، و در بین مذاهب مختلف، پیروان اهل بیت علیهم السلام بهتر می توانند به سعادت برسند، ادامه داد: حال در بین پیروان اهل بیت می خواهیم کسانی را پیدا کنیم که بهتر از ایشان تبعیت می کنند. برای این کار اگر فرد شاخصی را پیدا کنیم که معصوم یا شبه معصوم باشد، وظیفه سنگینی از دوش ما برداشته می شود در زمینه این که هدف اصلی را چه قرار دهیم، جهت حرکت برای رسیدن به هدف مشترک را بهتر تشخیص دهیم، و نیروها را در آن زمینه متمرکز کنیم تا زودتر به نتیجه برسیم.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: شصت سال پیش، هنگامی که بنده جوان بودم، بسیار دور از انتظار بود که بتوانیم فردی را بیابیم که قابل اعتماد بوده، اسلام را در همه ابعاد بهتر از دیگران شناخته، واقعا قصد عمل به اسلام را داشته باشد، و در این راه مشکلات آن را به جان بخرد. البته در قم، نجف، و برخی دیگر از شهرها، مراجع متعدد و عالمان دیگری بودند که هرکدام گوشه ای از اسلام را مورد توجه قرار می دادند. حتی در بین مراجع نیز نمی شد یک هم گرایی کامل را مشاهده کرد.

وی افزود: اما خداوند متعال بر جامعه اسلامی منتی گذاشت که در طول ۱۴۰۰ سال بی نظیر بود، و کسی را در جامعه ظهور و بروز داد که بر اساس اسباب ظاهری، امری معمول و عادی نبود؛ اما به گونه ای شد که کمتر کسی بود که ایشان را نپذیرد و به ایشان علاقمند نشود و دل نسپارد، و آن حضرت امام(ره) بود. از زمانی که نهضت امام(ره) شروع شد، و بیانیه ها و موضع گیری های خاص ایشان منتشر شد، این امید در مردم پیدا شد که می توان یک الگویی را پیدا کرد که حرفش برای ما حجت و رفتارش برای ما الگو باشد. باید توجه داشت که این نعمت عظیم، بعد از ۱۴۰۰ سال نصیب مردم مسلمان شد.

وی با بیان این که عزتی که خداوند به حضرت امام(ره) داد، مثال زدنی بود، ادامه داد: خداوند چنان عزت و ابهتی به امام(ره) داد که حتی بر قلوب کفار هم اثرگذار بود، و دشمنان نیز در قلب خود نسبت به او احساس خضوع می کردند؛ اما همگان در ارادت به امام(ره) و تبعیت از ایشان، یکسان نبودند؛ لذا حتی در بین شاگردان خود ایشان هم اختلاف سلیقه هایی وجود داشت.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم با بیان این که هر چند اعتقاد داریم که پیامبر اکرم و ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین همه معصوم و دارای راه و هدف مشترکی بودند، و حلقه های یک زنجیره هستند، اما ایشان نیز به خاطر وجود شرایط مختلف، رفتارهایی متفاوت با یکدیگرداشته اند، ادامه داد: نباید توقع داشت همه کسانی که قرار است با آن ها کار کنیم، همه تفکراتشان مثل ما باشد؛ بلکه باید هدفی مشترک و ارزشمند مورد لحاظ قرار گیرد. بر اساس بینش ما، هدف ارزشمندی که ارزش تحمل سختی ها، مشکلات و اختلاف سلیقه ها را دارد، همان اسلام است. لذا باید نوعی وحدت بر اساس هدف، بین افرادی که همکاری می کنند ایجاد شود تا دسترسی به نتیجه امکان پذیرتر شود.

وی با اشاره به وجود اختلاف فهم و سلیقه اظهار داشت: در این موارد، نقش ممتاز رهبری و کسانی که به عصمت نزدیک ترند مشخص می شود؛ زیرا آن ها باید دیگران را کمک کنند. آن ها اسلام را بهتر شناخته و روش های آن را بهتر می دانند. به عنوان نمونه، قبل از انقلاب، امام(ره) گروه های انقلابی را که همه شان هم عاشق امام(ره) بودند راهنمایی کردند تا در عین حفظ گروه خود، با دیگر گروه ها ائتلاف داشته باشند، و لذا «هیئت های مؤتلفه» به وجود آمد. امام(ره) هم نفرمود: همه ادغام شوید و یک حزب تشکیل دهید؛ چون می دانست که افراد سلیقه های مختلفی دارند.

آیت الله مصباح ادامه داد: توقع این که همه افراد هم فکر باشند، توقع به جایی نیست؛ چنین توقعی در گروه سبب می شود که انشعاب ایجاد شود؛ اما اگر از اول بنا گذاشتیم که دنبال رضای خدا باشیم و نه منافع شخصی، نباید از اختلاف سلیقه ها و منش ها بترسیم. باید سعی کنیم افراد برجسته از گروه های مختلف دور هم جمع شوند و تبادل نظر کنند؛ البته باز هم نباید انتظار داشت که در این جلسات همگان به نظر واحدی برسند، اما این جلسات می تواند سبب افزایش آگاهی ها و رفع سوء تفاهم ها شود. ارتباط بین سران گروه ها، هم وحدت گروه ها را تقویت می کند و هم موجب جلوگیری از انشعاب در گروه واحد می شود. این درس را از راهنمایی حضرت امام(ره) می توان گرفت؛ حتی همین امروز نیز از سالم ترین گروه های انقلابی، همین هیئت های مؤتلفه هستند که روح انقلابی در آن ها وجود دارد.

وی افزود: حتی حزب جمهوری اسلامی که توسط افرادی مانند شهید بهشتی، مقام معظم رهبری و آقای هاشمی تشکیل شد، و امام(ره) هم فرمودند اگر حزبی تشکیل می دهید، حزب جمهوری باشد –که به نوعی تأیید این حزب بود- کارش به جایی رسید که امام(ره) فرمودند: این حزب را منحل کنید! اما اگر همان راهکاری که امام(ره) برای هیئت های مؤتلفه داده بودند، در حزب جمهوری اسلامی رعایت می شد، عاقبتش به اینجا نمی انجامید.

استاد اخلاق حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: باید توجه داشت که ممکن است انسان برای رسیدن به هدفی متعالی، مراتب پلکانی قائل شود؛ مانند نردبانی که برای رسیدن به سطح بالاتر مورد استفاده قرار می گیرد. باید توجه داشت که خود پله ارزش ذاتی ندارد، بلکه استفاده از آن برای رسیدن به هدف مطلوب است. گاهی در فعالیت های اجتماعی، رسیدن به هدف متعالی، در گرو پیمودن مراحلی است که خود این مراحل ارزش ذاتی ندارند، اما اگر جزئی از برنامه قرار گیرند که با نظم صحیح چیده شده اند، می توانند ما را به هدف برساند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: به عنوان نمونه، امام(ره) از همان لحظه آغاز نهضت، حرف اولشان اسلام بود؛ حتی اگر نان و آب از دهان امام می افتاد، واژه اسلام نمی افتاد. اما در همان اوایل نهضت حتی همکاری چپی های منکر خدا را هم رد نکردند! حزب توده از جمله گروه هایی بود که به طور فعال برای مبارزه با شاه تلاش می کرد. آن ها هم وقتی دیدند امام(ره) در این راه خوب پیش می رود، همراه شده و همکاری کردند؛ اما وقتی کار به جایی رسید که باید هدف اصلی شکوفا شود، امام(ره) صراحتا اسلام را مطرح کردند، و هشدار دادند که مراقب باشید گروه های دیگر در شما نفوذ نکنند.

وی با طرح این سؤال که چرا امام(ره) همکاری این گروهک ها را نفی نکردند، پاسخ داد: برای عبور از یک مرحله، وجود آن ها نیز بی فایده نبود؛ البته به آن ها پیشنهاد سهمی از قدرت هم ندادند که اگر به جایی رسیدیم، سهم شما را هم می دهیم؛ حتی امام(ره) در هیچ کجای مبارزات، روی خوشی به آن ها نشان ندادند، و حتی نسبت به برخی شخصیت های فعال و مؤثر در بین فرهیختگان و دانشگاهیان، هرگز اظهار تمجید و همراهی نکردند، هر چند نفی هم نکردند تا ایجاد اختلاف نشود. حتی بعدها در مورد یکی از آن ها تصریح کردند که «او هم مسلم نبود»!

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به این که دکتر مصدق، رهبری جبهه ملی را برعهده داشت، و برخی مردم عاشقانه با او رفتار می کردند و الگوی مبارزان ضدپهلوی بود، ادامه داد: اما امام(ره) در مورد او فرمود: “او هم مسلم نبود”! لذا نباید صرف این که کسی در گذشته ما را همراهی کرده، تا ابد با او همراهی کنیم؛ مگر ما گفته بودیم که او همراهمان شود؛ مگر قولی به او داده بودیم؟ امام از ابتدا گفت: «اسلام» و تا آخر نیز بر همان نظر ماند.

آیت الله مصباح در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اختلاف فهم ها و اختلاف سلیقه ها اظهار داشت: نباید جامعه را دو قطبی کرد، و افراد را صفر یا صد دانست؛ چنین نیست که افراد یا ضد انقلابند و یا انقلابی صد در صد هستند؛ بلکه حتی ایمان هم درجاتی دارد. معنای درجات مختلف نیز همین است که کسی که در درجه ای قرار گرفت، به لوازم ایمان در همان درجه التزام دارد؛ اما هنوز ظرفیت التزام به درجه بالاتر ایمان را پیدا نکرده است. لذا برخی از مردم، ایمان دارند، نماز و روزه را هم به جا می آورند، برای امام حسین (ع) هم از جیب خودشان هزینه می کنند، اما اگر به ایشان بگویی شرعا نباید دنبال پستی بروی که دیگری برای آن پست از شما بهتر است، قبول نمی کنند. حتی کسانی که اوایل انقلاب تا پای جان پیش رفتند، بعدها در برخی جاها که منافع خودشان و فرزندانشان در خطر بود، توقف و عقبگرد کردند، و معتقد بودند: زمانی که شاه بود، شاهزادگان استفاده می کردند، و در حال حاضر هم که ما هستیم، باید نتیجه و بهره زحمت هایی که کشیدیم را به دست آوریم!

استاد اخلاق حوزه علمیه قم با اشاره به وجود رابطه میان شناخت و گرایش، افزود: این امر تنها در عمل وجود ندارد، بلکه این گرایش های باطنی در فکر انسان نیز اثر می گذارد. برخی شناخت ها سبب می شود برخی گرایش ها در انسان تقویت شود، و وجود برخی گرایش ها سبب برخی شناخت ها و پذیرش ها در فرد می شود. برخی از افراد واقعا بیش از این توان درک ندارند، نه این که از ابتدا هم منافق بوده اند؛ بلکه فقط مرتبه ای از باور را داشتند.

وی با بیان این که توجه به مسئله فوق سبب می شود که در برخورد با کسانی که با ما همسو نیستند افراط نکنیم، و خود همین امر موجب دشمنی و اختلاف نشود، ادامه داد: ما در کشوری هشتاد میلیونی زندگی می کنیم که حداقل ده میلیون انقلابی داریم؛ اگر بخواهیم با آنها ارتباط برقرار کنیم، باید چه کنیم؟ امام(ره) چه کرد که مردم بی تفاوت و حتی برخی مردم فرو رفته در انحراف و فساد را به سمت جبهه شهادت بسیج کرد؟ چه شد که یک بچه سیزده ساله به قدری مرد شد که امام(ره) در مورد او فرمود: رهبر ما آن طفل سیزده ساله است؟ هر چند، یافتن و ارتباط با افراد همفکر، با فهم و درک عمیق و اراده قوی بسیار مطلوب است، اما نباید فکر کنیم که کار ما فقط همین است، زیرا صرف این که چند گروه چند نفری راه بیاندازیم، برای شبکه سازی کافی نیست.

آیت الله مصباح با تأکید بر نقش عنصر دین در حرکت انقلابی اسلامی، خطاب به جوانان انقلابی گفت: سعی کنیم به هیچ حدی از معلومات دینی بسنده نکنیم؛ اگر بتوانیم، هر روز یک کلمه بیشتر یاد بگیریم، حتما انجام دهیم؛ فکر نکنیم که ما بارمان را بسته ایم و انقلابی هستیم، و دیگر نیازی به شناخت بیشتر و افزایش معلومات دینی نیست! این تفکر، قدم اول در مسیر سقوط و بزرگترین دام شیطان است.

علامه مصباح با اشاره به نمونه ای از توسل آیت الله بهجت به خاک پای زوار قبر حضرت معصومه (س) اظهار داشت: هیچ وقت نباید به قدرت و کار جهادی خودمان متکی باشیم؛ بلکه باید همه این ها را در مقابل یک گوشه چشم امام زمان عجل الله فرجه الشریف، و یک عنایت حضرت معصومه سلام الله علیها، صفر بدانیم. دست گدایی را پیش اولیای الهی دراز کنیم و موفقیت خودمان را از عنایت آن ها بخواهیم؛ مبادا از توسل به درگاه اهل بیت علیهم السلام، غافل شویم؛ هر چه بیشتر حقارت خود را در مقابل اولیای خدا درک کنیم، بیشتر بهره خواهیم برد.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم کسب معرفت دینی و توسل به اولیای الهی، در کنار تلاش جهادی را ویژگی جوان انقلابی دانست و افزود: همه نعمت هایی که خداوند متعال به ما داده است، به خاطر وجود اهل بیت علیهم السلام و اولیای الهی است. به عنوان نمونه، اگر حرم حضرت معصومه سلام الله علیها اینجا نبود، نه حوزه ای در اینجا تشکیل می شد و نه امام(ره) در این حوزه تربیت می شد، و نه انقلابی واقع می شد.

وی در پایان اظهار داشت: وظیفه دیگر جوان انقلابی انجام کار گروهی است؛ باید کسانی را بیابید که همفکر و سلیقه نزدیکی به هم دارید، اما نباید هرکسی با فکر و سلیقه ما مخالف بود را ضدانقلاب و خارج از دین بدانیم. افراد در درجات ایمان متفاوت هستند، و باید سعی کنیم ایمان خود و دیگران را تقویت کنیم، و اگر نمی توانیم در تقویت ایمان دیگران مؤثر باشیم، لااقل به آن ضرر نزنیم. اما متهم کردن دیگران و جبهه گیری علیه آن ها و سر و صدا به پا کردن، نتیجه مثبتی ندارد.

گقتنی است این دیدار ۲۵ تیرماه سالجاری در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد.