نیاز انقلاب اسلامی به اصولِ فلسفه مطهری

علیرضا معاف*: امروز و در کشاکش مناقشات نظری، دعواهای فرهنگی، معرفتی و مباحثات اندیشه ای که البته ظاهر و پوسته به شدت سیاسی و سویه های اجتماعی دارد، بیش از همیشه به ظرافت های اندیشه استاد مطهری نیازمندیم. مطهری از حیث معرفتی، هرگز خاستگاه حل مسائل را در ساحت غرب و پیوند با غرب (چه غرب سیاسی و چه غرب فلسفی) نمی جست و غرب باوری ساده لوحانه را نکوهش می کرد؛ چراکه به خوبی ریشه های رفتار سیاسی غرب را در سپهر معرفتی و فلسفی غرب درک می کرد و با افشای ماهیت و هویت غرب استکباری، تلبیس ابلیس غرب را خنثی می کرد. استاد مطهری همزمان که با سیاست خارجی «قجری» و فرهنگ و هنر «فرحی» در ستیزه بود به «طرح واره نظام تفکر دینی» و «تاسیس فقه دولت اسلامی» و «تشکیل قرارگاه هدایت ربانی جامعه» می اندیشید. مطهری یک محقق متحقق بود که شاخص پژوهشگر دینی تراز و محقق شیعی استاندارد را به نسل انقلاب و پساانقلاب معرفی کرد؛ او پژوهنده و اهل تحقیقی بود که در نظرات اثباتی و دیدگاه های ابطال گر خود مصداق «محقّق لما حقّقتم و مبطل لما ابطلتم» بود؛ فلذا هرگز منویات امام و ولی خود را با اعتماد به جریان غربگرا بر زمین نمی گذاشت و به جهاد درونی و فطری امت اسلام توصیه می کرد. می گویند انقلاب ها و آرمان هایشان در هاضمه بروکراسی و تکنوکراسی هضم می شوند؛ ما هم نگران انقلاب با عظمت خود هستیم؛ «چه باید کرد» اصلی ترین مساله و دغدغه انقلابیونی است که هنوز رفاه زده، تجمل گرا و دنیاطلب نشده اند؛ بنابراین، شاید آن ققنوسی که باید از زیر خاکستر بیرون بیاید و نگرانی های این روزهای انقلابیون را فروکاهد، تفکر عدالت محور حضرت خمینی با قرائت استاد مطهری و استاد مصباح است. مطهری که هم یک تاکتیسین پیچیده و هم یک استراتژیست دقیق بود، همزمان به حوزه های عملگرایانه دین مردم توجه داشت و هم به مباحث عمیق راهبردی انقلابی التفات می کرد، حرف های ایدئولوژیک مطهری استعدادی را در اختیار ما قرار می دهد که اگر در لحظه مشخص با اهداف سیاسی خدامحور پیوند بخورد، راه حل های درست و دقیقی به ما ارائه خواهد کرد و برون رفت از معضلات و گره های کور کنونی را آسان می سازد. امروز بیش از همیشه به اصول و روش های مطهری نیازمندیم. مثلث تفکر، مدیریت و مبارزه فلاسفه می گویند فاقد شیء، معطی شیء نخواهد بود به بیان ساده آنکه اگر کسی واجد خصوصیات و جوشش های درونی نباشد طبعا نمی تواند آنچه را که خود ندارد به دیگران هدیه کند. این همه بهره ای که انقلاب و جامعه و نسل ما از یک متفکر مبارز مدیر برده است نشان می دهد او در اعلی مرتبه این خصوصیات بوده است. تفکر، مدیریت و مبارزه سه واژه ای هستند که معمولا تصور می شود با یکدیگر سازش ندارند. شهید مطهری ازجمله افرادی بود که با عملکرد خود نشان داد هم می توان حین «مبارزه» به تأمل و تفکر «نشست» و هم می شود در موضع «مدیریتی» به مبارزه با واقعیات ناپسند «برخاست». در دوران مبارزه با رژیم ستمشاهی، مبارزه شهید مطهری در فاز فکری- فرهنگی تعریف می شد. آنقدر به فکر آینده نهضت و فردای انقلاب بود که برخی شبهه کردند: «مطهری اصلا مبارزه نکرده است!!» در آن دوران، او بحث در رابطه با چیستی حکومت اسلامی و مبانی فکری انقلاب اسلامی را در میان خواص و انقلابیون درجه یک به راه انداخته بود و اعتقاد داشت باید برای «کادرسازی» و «تربیت نیروی انسانی» هم در سطح خواص و هم در سطح عموم مردم، برنامه ریزی شود. روحیه مستقل و طبع سنت شکن شهید مطهری او را به سوی انجام دادن فعالیت های «ناآشنا» می کشاند؛ سخنرانی در حسینیه ارشاد و مسجد الجواد و تالیف کتب عقیدتی و همراه کردن طیفی از علما با انقلاب را در کنار فعالیت های سیاسی پیگیری می کرد. شهید مطهری متبحر در فقه و فلسفه بود اما علم را تنها برای علم نمی خواست و اراده «عمل انقلابی» داشت. کار تحقیقاتی شهید مطهری سمت مبارزه ای و جهت گیری انقلابی داشت. مباحث معقولات و منقولات و حتی تدریس فلسفه اسلامی و فلسفه غرب؛ همگی ابزاری برای تغییر دادن واقعیات ناعادلانه برای شکل دادن به انقلابی عدالتخواهانه بود. فردای انقلاب؛ صبح امتحان مدیریت انقلابی بود و در برهه ای شهید مطهری در جایگاه ریاست شورای انقلاب نماد «مدیریت انقلابی» شد؛ مدیریت مکتبی، تقوای سیاسی، برنامه ریزی تئوریک و البته مظلومیت انقلابی! مظلومیت شهید مطهری بیشتر از آنکه ناشی از تخریب ها و توهین های مثلث طرفداران شریعتی- منافقین “ غرب زده ها باشد از «پیشرو بودن» خود او ناشی می شد! شهید مطهری جلوتر از زمان خود را می دید و برای افق فردا تصمیم می گرفت از آن رو حتی برخی مواقع از سوی خودی ها هم درک نمی شد و گاهی از طرف مدعیان «خط امام(ره)» هم توهین می شنید! شهید مطهری فرمانده دوران تثبیت فکری و نظام سازی انقلاب بود. مطهری می دانست برای آنکه امام بتواند تراز حکومت و جامعه را ارتقا دهد نیاز به خط شکن فکری دارد و مطهری بسان حاصل عمر امام هم دوراندیشی فکری می کرد و هم استقامت عقیدتی به خرج می داد. امام(ره) به فرزندی نیاز داشت که منتظر بخشنامه و دستورالعمل و سخنرانی باقی نماند و شخصیت شهید مطهری ذاتا برای کار «تئوریک» و پیگیری منویات گفته نشده امام(ره) ساخته شده بود. اندیشه مطهری خط نوشته نشده «خط امام(ره)» را می خواند. مظلومیت مطهری آن بود که شخصیت علمی، فلسفی و آزاداندیشانه اش به خاطر سربازی سیاسی و مسئولیت پذیری انقلابی که داشت تحت الشعاع قرار می گرفت و امام با پیام های متعدد بعد از شهادت او نگذاشت این اتفاق بیفتد. اگر لازم بود برای زهر شبهه به مناظره فکری می نشست و پادزهر لازم را از جنس خود تهدید، پاسخ می داد. گرچه مطهری خود در مرکز «شهرت» بود اما شخصا و روحا «تارک تبلیغات سیاسی» بود و سخنرانی در مسجدالجواد تهران با سخنرانی های تلویزیونی برایش تفاوتی نداشت. مطهری یک «متفکر انقلابی» به تمام معنا بود؛ چه آن هنگام که در تعقیب و گریز مبارزاتی قبل از انقلاب قرار داشت و چه آن هنگام که به مسند «ریاست شورای انقلاب» نشست، هیچ گاه از پویایی و ابتکار انقلابی خود دست نکشید و همین بود که رهبر فرزانه و دوراندیش انقلاب، یار، برادر و همسنگر شهید مطهری، وی را عقبه تئوریک نظام خواندند. نظم سیستماتیک اندیشه مطهری در پرتو شاگردی و سربازی فکری برای حضرت امام(ره) شکل گرفته بود و چنین بود که «فرمانده جبهه فکری و فرهنگی انقلاب» نشان «حاصل عمر» را از «امام» گرفت. مطهری، عقبه فکری انقلاب تامل و تعمق در چیستی، ماهیت و حقیقت مقوله «فکر» یکی از جذاب ترین و مهم ترین مسائل مورد مباحثه و بررسی اهل تفکر و اهالی فکر است. جالب آن که متفکران باید در مفهوم «فکر» فکر کنند و پاسخ به اساسی ترین سوالات حوزه «تفکر» برعهده همین جماعت اهل تفکر است. این همان مشکل شیرینی است که در درک مفهوم معرفت شناسی با آن دست و پنجه نرم می کنیم، اگر شناختن معرفت به معنی شناختِ شناخت باشد پاسخ به این سوال معرفت شناختی که «شناخت چیست؟» برعهده اهل شناخت و معرفت است! در هر حال چه مفهوم فکر را به تعریف متفکران غربی، پردازش داده های مغزی و تنظیم مناسبات زندگی در یک عملیات مغزی بدانیم، چه آن را با واژگانی چون خرد و تعقل توضیح دهیم و چه به بیان زیبای حضرت امام خمینی(ره) فکر را به تفهیم دانسته ها به قلب و تبدیل دانش به باور تعبیر کنیم، جریان فکری فرهنگی کشور ما وامدار و مدیون متفکرانی چون استاد شهید مرتضی مطهری است و بی شک یکی از راه های میانبر در کشف ماهیت و حقیقت فکر، تدقیق و تعمق در حیات فکری، زی علمی و زندگی متفکرانه عالمانی چون استاد مطهری است. یک روش پاسخ مناسب به سوالاتی چون حکمت چیست و حکیم کیست، فلسفه چیست و فیلسوف کیست نیز از همین جنس و سنخ است و حکمت ورزی و فلسفه ورزی را می توان ابتدا در زندگی اهل حکمت و فلسفه فهمید و درک کرد و از آن به مفهوم شناسی حکمت و فلسفه رهنمون شد. شاید گویا ترین تعبیر در درک فضایل استاد شهید مطهری، توصیف رهبر حکیم انقلاب از ایشان باشد که فرمود: «آقای مطهری عقبه فکری انقلاب ماست.» در این باب به تفصیل سخن خواهیم گفت. احتیاج ذاتی انقلاب به ایدئولوگ مبارز شاید اصلی ترین توصیفی که رهبر حکیم انقلاب از استاد شهید مطهری داشته اند، اطلاق صفت عقبه تئوریک نظام به استاد شهید باشد، در تبیین این واژه باید سخن گفت؛ جریان های اجتماعی برای تولد و آنگاه بالندگی و پویایی لاجرم محتاج نظریه پردازی در مقام فکر هستند؛ در واقع فکر، هم علت محدثه و هم علت مبقیه یک فرهنگ یا یک جریان است. بنا به پایه های جهان بینی هر جریانی، یک نامی به این نظریه پردازی می دهد: نظریه پرداز عقیدتی، ایدئولوگ و تئوریسین. نام ها مهم نیست؛ اصل احتیاج هر انقلاب و جریان اجتماعی است به فکری و اندیشه ای که پایه های فرهنگ عمومی را خواهند ساخت و این فرهنگ است که چون اکسیژن اجازه حیات و ممات جریان های سیاسی را می دهد. «انقلاب اسلامی ایران» نیز در این مورد تافته جدا بافته نیست و اگر بخواهد پویایی اش را حفظ کند ناگزیر باید فرماندهان عقیدتی خود را بشناسد و بستاید. در حوزه جامعه شناسی انقلاب ها؛ یکی از اساسی ترین سوال ها این است که یک انقلاب چطور آغاز می شود، چطور حرکت می کند، چطور می زاید و چطور می میرد؟ برخی معتقدند نطفه انقلاب با تولد یک جهان بینی خاص و سپس یک ایدئولوژی بسته می شود، در گذر زمان با ذخیره شدن انرژی ها برای حاکم کردن این ایدئولوژی در طبقه نخبگانی و گروه های مرجع اجتماعی ادامه می دهد و بعد از این فقط جای خالی یک کاتالیزور باقی می ماند، این کاتالیزور با انباشت احساسات تنفری توده های مردم نسبت به وضع موجود “ که براساس کوشش ایدئولوژی جدید ایجاد می شود- در گذر زمان و سپس وقایع هیجانی تامین می شود؛ در این مرحله فقط کافی است رهبر یا رهبرانی با درایت پیدا شوند تا موج عظیم توده های مردمی را برای حاکم شدن ایدئولوژی آرمانی ملت سازماندهی کنند. پیدایش شگرف انقلاب اسلامی در فرآیند و نه بنیادها شباهت بینابینی به مدل مذکور دارد، امام خمینی(ره) با سکانداری مرجعیت عام مردم ایران خیلی سریع تلاش کرد فرهنگ اصیل اسلام که طی قرون متطاول بزرگ ترین آرمان مردم بوده را بار دیگر احیا کند و مردم را نسبت به داشته هایشان بیدار کند، سپس با بیدار شدن قدرت عقیده و معنویت، تنفر مردم نسبت به وضعیت موجود هر روزِ روز بیشتر شد تا اینکه چون دریایی مواج از پس وقایع عدیده سرعت بخش مانند ۱۵ خرداد، ۱۹ دی و ۲۲ بهمن به منصه ظهور رسید. لیکن یک واقعیت غیرقابل کتمان درباره انقلاب اسلامی به موازات رشد نهضت خود را نشان داد، اگر بار اصلی انقلاب فرانسه بر دوش روشنفکران بود، اگر انقلاب بولشویک ها به دست کارگران به مرحله انفجاری رسید، انقلاب ایران با استخدام عواطف و انرژی جوانان انقلابی و مسلمان این مرز و بوم به پیروزی رسید. اینکه چرا نقش جوانان در انقلاب اسلامی از همان ابتدا اینچنین پررنگ بود و حالا نیز به گواه رهبر معظم انقلاب اسلامی همانقدر – بلکه شاید بیشتر- پررنگ است برمی گردد به ذات انقلاب ما که هویتی اسلامی دارد. جوانان عموما دارای روحیاتی صیقل خورده تر و روحانی تر هستند و بیشتر می توانند بار سنگین و طاقت فرسای این حرکت عظیم خدایی را پیش برند. بنابراین موتور محرکه انقلاب اسلامی جوانان هستند که سعی می کنند با عملی کردن منویات امام بر استحکام انقلاب بیفزایند. با کشف اهمیت جوانان دو گروه مرجع جامعه اسلامی ایران: طلاب و دانشجویان؛ از جایگاه خطیر فرماندهان عقیدتی و فکری انقلاب نیز پرده برداری می شود. برای تجمیع و جهت دهی انرژی جوانان در مسیر انقلاب اسلامی و بسط گفتمانی انقلاب به یک وسیله حیاتی احتیاج است، چه کسی قرار است جوانان را تربیت فکری و تغذیه محتوایی و جهت دهی انقلابی کند، به شبهات آنان درباره عقاید اصیل اسلام پاسخ دهد و در مسیر راه، از التقاطات جلوگیری به عمل آورد و مداما آنان را با قلبی مطمئن نسبت به امام برای انقلاب سر خط نگه دارد؟ بی شک امام با توجه به وجوه متکثر مدیریتی اش و البته امکان زمانی محدود بهتر است چنین وظیفه ای را تا حدودی به امنای خویش محول کند. لذا فرماندهانی باید باشند که در ارتباط تنگاتنگ با جوانان انقلابی و مسلمان به طور مستمر چشمه نشر معارف انقلاب را در این قشر برقرار کنند. ضمن اینکه باید بدانیم بسیاری از دعواهای سیاسی و عقیدتی در جامعه ابتدائا در گروه های مرجع تست می شود و به همین دلیل است که کسانی چون شهید «مطهری» خیلی زودتر از مابقی رهبران انقلاب نسبت به خطرها دست به آینده پژوهی می زنند و از قضا اغلب درست می گویند. بنابراین وجود چنین رهبران عقیدتی برای انقلابی از جنس فرهنگ و فکر، مبرم و یک نیاز حیاتی و اولیه است. در امتداد همین ضرورت مشخص می شود اگر کسی توسط امام انقلاب به عنوان جانشین در یک گروه مرجع تعیین می شود تا چه حد به لحاظ عقیدتی- سیاسی به امام نزدیک است و به عبارت بهتر جزء وثیق ترین یاران انقلاب است. این رهبران عقیدتی باید از نظر مشرب عقیدتی با تفکرات امام تطابق حداکثری و حتی قریب به صد درصدی داشته باشند، چراکه در غیر این صورت مقدمات شکل گیری یک نحله التقاطی را ناخواسته فراهم خواهند آورد. اینجاست که می توان فهمید جمله حضرت امام خمینی(ره) درباره اینکه تمام آثار و کتب شهید «مرتضی مطهری» بدون استثنا مورد تایید است تا چه میزان راهگشاست. همین طور مشخص می شود وقتی رهبر معظم انقلاب اسلامی کسانی چون آیت الله مصباح یزدی را عقبه تئوریک نظام می نامند، یعنی چه؟ اینکه استاد مطهری و استاد مصباح یزدی رسالت تنظیم معارف انقلاب بین جوانان را بر دوش می گیرند و توسط ولی فقیه زمان تایید می شوند، به خودی خود نکته بزرگ به نظر می رسد که نباید با تسامح از آن گذر کرد و متن و فحوای کلام ولی امر، نشان دهنده نزدیکی فکری این دو تن به ولی فقیه زمان است. مطهری در برابر التقاط نکته مهم درباره هویت و شاکله سازنده این فرمانده عقیدتی انقلاب بر می گردد به خاستگاه فکری آن بزرگوار. نگاهی به زندگی شهید مطهری نشان می دهد بزرگ ترین دغدغه فکری وی قبل و بعد از انقلاب اسلامی «بسط عقیدتی اسلام» در جامعه بوده است. فرمانده عقیدتی باید به مبانی و اصول عقاید مسلط باشد، عرفان و اخلاق ناب اسلام را درک کند، به فلسفه اسلامی احاطه علمی داشته باشد، مکاتب جدید فکری و فلسفی معارض یا رقیب را عمیقا بشناسد تا بتواند در مقام عمل نقاط التقاطی تفکراتی که به نام اسلام ترویج می شوند را بشناسد و علیه آنان اقامه دعوی کند. از این جهت مشاهده می شود این فرمانده عقیدتی انقلاب اسلامی سالیان سال را با معارف اصیل اسلام زیسته است و هیچ گاه حتی در کوران مبارزات از آن جدا نشده است و از ملازمت با امام(ره) و علامه طباطبایی(ره) هرگز فروگذار نکرده است. به همین موازات که خاستگاه وی باید از معارف عقیدتی اسلام باشد به همان اندازه هم سنگرشان در میدان عقاید تعریف می شود. پس اصولا نباید از آنان خواست که این سنگر مهم و کم تعداد را به بهانه های دیگر رها کنند، چراکه اگر انحراف عقیدتی جوانان انقلاب اسلامی که موتور پیشبرنده این انقلابند به وقوع بپیوندد؛ قطعا انقلاب تنگه احد را به باد داده است. این مساله در سیره عملی شهید مطهری و سوابق حوزوی و دانشگاهی وی دیده می شود. مرتضی مطهری در سال ۱۳۱۶ ه.ش با وجود خفقان شدید رضاخانی علیه روحانیت برای تکمیل تحصیلات حوزوی اش از مشهد عازم قم می شود. در دوره اقامت پانزده ساله خود در قم از محضر آیات عظام «علامه طباطبایی» (در فلسفه: الهیات شفای بوعلی و دروس خصوصی ایشان)، «بروجردی» (در فقه و اصول) و «امام خمینی» (به مدت ۱۲ سال در فلسفه ملاصدرا، عرفان، اخلاق و اصول) مرحوم بهره می گیرد. (البته شهید مدتی از محضر آیات عظام میرزاعلی آقا شیرازی، سیدمحمد حجت و مرحوم سیدمحمد محقق داماد هم بهره برده است) شهید مطهری هم زمان تحصیل با فدائیان اسلام ارتباط داشت تا اینکه در سال ۱۳۳۱ ه. ش به دلیل پاره ای مشکلات به تهران مهاجرت می کند. در تهران ضمن تدریس در مدرسه مروی ارتباط تنگاتنگی بین او و دانشگاهیان پیرامون تدریس در دانشگاه تهران شکل می گیرد. بعدها مشخص می شود شهید مطهری در خلال «قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲» از مهم ترین سازماندهان این نهضت مردمی بوده است تا جایی که نیمه شب همان روز به دنبال سخنرانی مهیج علیه شخص شاه دستگیر شده و به زندان موقت شهربانی منتقل می شود. شهید مطهری پس از تشکیل «هیات های موتلفه اسلامی» به دستور امام همراه چند تن از شخصیت های روحانی، رهبری هیات ها را به عهده می گیرد. (با ترور حسنعلی منصور کادر رهبری موتلفه دستگیر می شوند اما از آنجا که قاضی پرونده در قم نزد استاد تحصیل کرده بود؛ ایشان از مهلکه جان سالم به در می برد) تالیف کتاب، ایراد سخنرانی در دانشگاه و انجمن اسلامی، نهضت اسلامی پزشکان، مسجد هدایت، مسجد جامع نارمک به کار غالب او برای صیانت از شأن عقیدتی نهضت اسلام تبدیل می شود تا نهایتا در ۱۳۴۶ ه. ش اقدام به تاسیس حسینیه ارشاد می کند، پس از سه سال به علت تک روی یکی از اعضای هیات مدیره و ممانعت از اجرای طرح های استاد – ازجمله ایجاد شورای روحانی- سرانجام علی رغم زحماتش برای تعالی موسسه استعفا داده و حسینیه را برای همیشه ترک می گوید. سپس بعد از چند دوره بازداشت در مساجد «الجواد»، «جاوید» و «ارک تهران» به پیشبرد اهداف انقلابی مبادرت می ورزد تا اینکه حوالی سال ۱۳۵۳ ه. ش ممنوع المنبر می شود و این ممنوعیت تا پیروزی انقلاب ادامه می یابد. بسیاری مهم ترین خدمات استاد را ارائه مبانی اصیل اسلامی و مبارزه با تبلیغ چپ ها می دانند ولی نباید از قلم انداخت که شهید همیشه در بزنگاه های تاریخی به صورت مستقیم وارد مسائل کلان سیاسی انقلاب شده است. شهید مطهری بعد از امام اولین شخصیتی است که خطر «سازمان مجاهدین خلق» را درک و حتی انحراف ایدئولوژیک آنان را پیش بینی می کند، طی درگیری با استاد کمونیست «دانشکده الهیات» زودتر از موعد مقرر بازنشسته می شود، با همکاری چند تن از روحانیون تهران «جامعه روحانیت مبارز» را تاسیس می کند، با تند شدن شیب مبارزات به فرانسه می رود تا با درمیان گذاشتن دغدغه هایش نسبت به آینده انقلاب در نوفل لوشاتو به دستور امام مسئول تشکیل «شورای انقلاب اسلامی» شود، با توجه به اهمیت «کمیته استقبال از امام» و ارتباطاتی که در کنار آن برای نفوذ در انقلاب می تواند شکل بگیرد شخصا مسئولیت «کمیته استقبال از امام» را عهده دار می شود و درنهایت اولین فردی است که در هواپیما با امام سخن می گوید و از خطر فتح انقلاب توسط نفوذیان می گوید. مبارزه عقیدتی استاد مطهری ادامه دارد تا اینکه در اردیبهشت ۱۳۵۸ ه. ش به ضرب گلوله گروهک فرقان “ تحت تاثیر قرائت مارکسیستی از قرآن و اسلام- شهید شود. با فقدان استاد شهید مرتضی مطهری امام در پاسخ به جوانان دانشگاهی «تحکیم وحدت»، آیت الله سیدعلی خامنه ای را به عنوان جایگزین شهید مطهری معرفی می کنند، از این رهگذر آیت الله خامنه ای در دیدگاه امام، نزدیک ترین و هم افق ترین شخص به شهید مطهری تلقی می شود. درک صحیح از مبانی اصولی اسلام، سابقه درخشان انقلابی گری، صراحت لهجه و شجاعت در بیان مباحث اسلامی، انرژی فراوان و حفظ روحیه جوانی، قدرت ارتباط با نسل جوان و پاسخ منطقی و جوان پسندانه به شبهات و دست آخر محبوبیت میان جوانان دانشگاهی و طلبه؛ شاخصه های هر دو سرباز فکری و سیاسی امام است. با رحلت روح الله کبیر و انتخاب رئیس جمهور وقت به عنوان ولی فقیه باید به مرور زمان یکی از علمای انقلابی و خبره در مبانی و اصول خلأ به وجود آمده را پُر می کرد. با شروع دوران دوم خرداد و ساخت موج جدید تجدیدنظرطلبی و دگراندیشی توسط بقایای «بیت منتظری» و «دار و دسته مهدی هاشمی (معدوم)» در کانون های روشنفکری و «لیبرال- سکولارمسلک»، آیت الله محمدتقی مصباح یزدی تنها کسی است که علی رغم جایگاه بالای حوزوی اش دانشگاه ها را سنگر مبارزه عقیدتی- سیاسی می کند. از این حیث ملقب کردن ایشان به «مطهری زمان» در واقع اشارت رهبر معظم انقلاب اسلامی به جوانان مسلمان است مبنی بر معرفی عقبه تئوریک نظام در شرایط حاضر. رهبر انقلاب در سال های اخیر نیز مکررا استاد مصباح را عقبه تئوریک نظام نامیده اند و مجموعه های مختلف فرهنگی، رسانه ای و اندیشه ای را به آرا و دیدگاه های ایشان ارجاع کرده اند. با تعمق بیشتر در مبانی و روش های آیت الله شهید مرتضی مطهری و آیت الله محمدتقی مصباح یزدی اشتراکات زیادی کشف می شود که از مهم ترین آنها مبارزه با مکاتب وارداتی است. مکاتب وارداتی از شرق و غرب در سال های اولیه انقلاب اسلامی (قبل و بعد از پیروزی) تا زمان خانه تکانی کلی آنان از جمهوری اسلامی از مهم ترین یغمابران اندیشه های ناب اسلامی به شمار می رفتند. هشدارهای امام راحل درباره تربیت شدگان غرب و شرق در کشور و خطر آنان برای انقلاب و ساخت کلیدواژه های ترکیبی «اسلام آمریکایی» در برابر «اسلام ناب محمدی نشان از جدی بودن حمله «مکاتب وارداتی» به مکتب اسلام دارد. در این زمینه شهید مطهری تا جایی که می توانست علیه مارکسیسم به عنوان ایدئولوژی مهاجم آن روزهای ایران روشنگری کرد و آیت الله مصباح یزدی علاوه بر اینکه در قبال مارکسیسم حق خویش را ادا کرد بعدها با جدی شدن زیر نظریات لیبرالیسم مانند پلورالیسم، تساهل و تسامح دینی، قرائت لیبرال از آزادی، جامعه مدنی، درجه بندی شهروندی، تضاد اسلام و جمهوریت؛ همه تلاش خود را مبذول داشت. اگر شهید مطهری، علل گرایش به مادی گری را می نویسد، آیت الله مصباح یزدی، نقدی فشرده بر اصول مارکسیسم را به رشته تحریر درمی آورد و البته سال ها بعد برای مبارزه با بقایای زخم خوردگان از شهید مطهری، مجموعه هایی مانند «نظریه سیاسی اسلام»، «سلسله مباحث اسلام و سیاست و حکومت»، «نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه»، از آیت الله مصباح یزدی به جای می ماند. اگر استاد شهید «جاذبه و دافعه علی(ع)» را می نگارد، در دوره تجدیدنظر طلبی استاد مصباح یزدی به نقد نظریه پلورالیسم دینی مبادرت می ورزد که در کتاب «کاوش ها و چالش ها (فصل: مرزهای جاذبه و دافعه در اسلام)» منعکس می شود. خلاصه آنکه علت کانونی آن که امامین انقلاب اسلامی (امام روح الله و امام سید علی) تمام قد از افکار و اندیشه های استاد مرتضی مطهری تکریم و تجلیل می کنند همین عناصری است که امکان عصری سازی اندیشه های مطهری را برای ما فراهم می کنند. امروز بیش از همیشه به استاد مطهری نیازمندیم و البته به درک این نیاز، نیازمندتریم. * دکتری علوم قرآن و حدیث، معاون پژوهشی بنیاد سیاست پژوهی تمدن اسلام