بررسی چالش های پیش روی جمهوری اسلامی و رفتار سیاسیون

کامران باقری لنکرانی*: فقدان کلان نگری از آسیب های مهمّی است که بسیاری از فعالان سیاسی را تهدید می کند. همین فقدان کلان نگری باعث شد از قضا در جریان ظهور داعش و جنگ سوریه به غلط با تحلیل (نه غزه نه لبنانی) و با خیال حفظ ایران از جنگ؛ مخالفت خود را با حمایت مستشاری از سوریه اعلام کنند. غلط بودن این تحلیل در وقایع ۱۷ خرداد تهران در سال ۹۶ ملاحظه شد و معلوم شد که یکی از اهداف صهیونیسم در تأسیس داعش، اصولاً ضربه زدن به ایران بوده است. دفاع بازدارنده یعنی اینکه دشمن را در خارج از مرز قبل از حمله مهار کنید نه اینکه صبر کنید تا برایش فرصت اقدام فراهم گردد. حمله سایبری شب گذشته نشان داد اگر در برابر دشمن بی عمل باشیم این به معنای عدم وقوع برخورد نیست بلکه شکست را در پی خواهد داشت. شبکه های خبری عربستان دو هفته قبل اعلام کردند قرار است دولت حجاز، مرکز جنگ سایبری بر عیله ایران باشد. نمی دانم این جمله با آن اعلام، ربطی داشت یا نه، امّا می دانم دشمن از دشمنی دست برنمی دارد؛ می دانم بی خیالی یا ساده انگاری ما، برای او ایجاد فرصت می کند. حتی دشمن خُرد را نمی توان دست کم گرفت. این خردها در تکاپو هستند تا با بزرگترها برای این شجره طیّبه ایجاد زحمت کنند. بارها رهبر عزیزمان این روایت را خواندند که کسی که در غفلت است دشمنش از او غافل نیست و این هجمه دشمن است که او را از خواب بیدار خواهد کرد. در چنین شرایط حساسی پرداختن به حاشیه ها و غلبه احساسات بر روشن بینی، بدترین آفتی است که می تواند مدافعان انقلاب را به خود درگیر کند. این باعث می شود تا جای دوست و دشمن را اشتباه بگیریم. این افت در همه جریان های سیاسی حاضر در صحنه، کم و بیش دیده می شود که با دشمن خارجی، مهربان تر از مخالفان سلیقه سیاسی خود در داخل رفتار می کنند. ما نباید اختلاف سلیقه را به دشمنی ترجمه کنیم. همه مدافعان انقلاب اسلامی و آرمان های امام رضوان الله تعالی علیه با این نگاه می توانند با هم همکاری و تعاون مبتنی بر نیکی و پاکی داشته باشند. در این تعاون، اصول مهمّی چون مبارزه با فساد، تبعیض و رفع فقر و جلوگیری از رانت خواری، ترویج معارف دینی و اخوت اسلامی می تواند محور باشد. البته این به این معنا نیست که اختلاف سلیقه ها را فراموش کنیم. همچنین به این معنا نیست که مخالفان با اصل انقلاب و منحرفان از آرمانهای امام را دوست پنداریم. کسانی که در سال ۸۸ می خواستند مردم سالاری دین را در مذبح اشرافیت و الیگارشی نابود کنند و اساس غلطی را بنا کنند که اهل حل وعقد نه مردم انتخاب کننده باشند، مادامی که از این نظر اشتباه خود دست بر ندارند نمی توانند در این همراهی کارساز باشند. این منطق غلطی است که رأی مردم را وقتی قبول داشته باشیم که مطابق میل ماست و هرگاه خلاف آن بود بگوییم انتخابات مهندسی شده. با کمال تأسف؛ رییس جمهور اسبق و سابق در این موضوع هم موضع شده و هر دو از انتخابات مهندسی شده حرف زدند در حالیکه هر دو مجری انتخاباتی بودند که به تغییر قدرت انجامید. اتفاقاً همین نشان دهنده این است که انتخابات در جمهوری اسلامی علی رغم برخی تخلفات، مهندسی پذیر نیست و این مردمند که حرف اوّل و آخر را در پای صندوق می زنند. در تاریخ چهار دهه انقلاب تقریباً در هر دهه، گروهی را داشته ایم که با مشاهده برخی کاستی ها، ناامید شده و سخن از تزلزل در ارکان جمهوری اسلامی گفته اند و اغلب، راه حلشان ترویج یک شخص بوده نه ارائه مبانی برای کارآمدی. در دهه اوّل، مهدی هاشمی در سخنرانی مشهور خود که مورد عتاب امام قرارگرفت از سختی حال مستضعفان گفت و اینکه جمهوری اسلامی به بیراهه می رود و راه را رجوع به مرحوم آیه الله منتظری به عنوان کمک خلبان معرفی کرد. مشابه این در دهه دوم توسط باند روزنامه سلام مطرح شد. در دهه سوم در بلندگوهایی که قدرت را از دست داده بودند باز همین ادبیات تکرار شد و راه را منحصر در برگشت قدرت به حزب کارگزاران و کمک خلبانی مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی مطرح کردند. اکنون همان حرفها را هم از کسانی که در رأس قدرتند و باید پاسخگو باشند می شنویم، هم از دوستانی که قبلاً در رأس قدرت بودند و در گذشته منتقد اینگونه سخنان بودند، که راه را بازگشت به قدرت رییس جمهور سابق می دانند. معلوم نیست تا کی ما باید در این حواشی بمانیم و چه کسی باید عمل کند. خدایا رهبر ما را بی یاور نگذار. ما نتوانستیم نرم افزار تولید ثروت در کشور تولید کنیم. ما قدرت منطقه ای هستیم ولی در تبدیل آن به ثروت ملّی موفق نبودیم و حتی در زمین هایی که ما آزاد کردیم، این ترکیه و غرب هستند که سود اقتصادی می برند نه ما. ما موشک می سازیم ولی در تولید خودرو به متخصص داخلی اطمینان نمی شود. باند بازی و تشکیل کانون های رانت، کیفیت را در حد نازل نگه می دارد و باعث می شود سودهای آنچنانی به قیمت جان مردم جمع کنند. در عرصه تجارت نیز همین باندهای ویژه خوار به میدان می آیند و همه چیز را متأثر می کنند. اینها از فساد و بی عملی سود می برند و متولیان امور چه در قبل و چه در حال، سخنرانی می کنند. رانت خواری و سوء استفاده از قدرت، حتی در عرصه علمی هم وارد می شود. کسی که مسئول است، تولید دارو می کند و بدون مستند علمی بلکه در حضور مستندات بر علیه آن توصیه به مصرف عمومی دارویی می کند که حتی در کشورهای به اصطلاح توسعه یافته هم توصیه ای برای مصرف همگانی آن وجود ندارد بلکه عوارض آن را همین تازگی منتشر کرده اند. جمهوری اسلامی با چالش روبروست؛ چالش درون و بیرون. مهمترین چالش درونی، بی عملی به ویژه در عرصه اقتصادی و مبارزه با فساد است. متأسفانه در این خصوص حرف زیاد زده می شود و اغلب کسانی که باید خود پاسخگو باشند منتقدند. من وزیر بهداشت بوده ام و باید پاسخگوی مبارزه با فساد و نیز کارآمدی در زمان خودم باشم. کسی از کره مریخ برای این امور نمی آید. نظارت ضعیف است و برخوردها با فساد نیز بازدارنده نیستند. یکی از آفات مهمّ فعّالان سیاسی، نگاه قبیله ای است. در این نگاه، کاری به عملکرد یا میزان موفقیت ندارند. ملاک تحسین یا مخالفت تنها بودن یا نبودن در قبیله یا حزب است. این امر منجر به تناقض در موضع گیری ها می شود که از این قبیل تناقضات در مواضع شخصیت های سیّاس کم سراغ نداریم. از یک طرف فردی را که از خود است قهرمان مبارزه با فساد معرفی می کنند در حالیکه پرداختن به کارت ورود و خروج، مصداق بزرگی از فساد ستیزی محسوب نمی شود و از سوی دیگر، فرد محکوم به فساد با کارنامه غیر قابل دفاع در هزینه سازی را به عنوان مظلوم معرفی می کنند و همه اینها تنها در چارچوب خودقبیله ای شکل می گیرد. جمهوری اسلامی نظامی بالنده است. نسل جوانی در این کشور پرورش یافته اند که بسایر بهتر از قبلی ها می توانند مشکل گشایی کنند. پیرمردها باید جای خود را به این نسل جدید که هم فهم بهتری از جهان دارند و هم انگیزه ارتقای کشور را دارند بسپارند. خدایا یاوران رهبر را برسان. * وزیر بهداشت دولت نهم و عضو موسس جبهه پایداری