علامه مصباح یزدی در دانشگاه تهران: کسی که در حال حاضر در راس قرار دارد، شبیه ترین افراد به امام معصوم است/ برخی خواص که مقاماتی نیز در کشور دارند، درک صحیحی از مدل نظام سیاسی اسلام ندارند

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی جبهه پاداری انقلاب اسلامی آیت الله محمدتقی مصباح یزدی رئیس موسسه امام خمینی (ره) ظهر امروز پنجشنبه با حضور در همایش جایگاه ولایت و دولت در نظام اسلامی اظهار داشت: رابطه دولت و ولایت در اینجا از دیدگاه مبانی اسلامی و فقهی مورد نظر است؛ در مقدمه می گویم با اینکه ۳۵ سال از انقلاب می گذرد، در همه دنیا این انقلاب به عنوان نظامی مبتنی بر ولایت فقیه شناخته می شود. اما هنوز هم مباحثی از ولایت فقیه وجود دارد که برای خودی ها نیز روشن نشده است. آیت الله مصباح با بیان اینکه یکی از سؤالاتی که در ذهن جوانان ما وجود دارد، این است که بدانند بعد از حدود ۳۰ سال از انقلاب مسئله ولایت فقیه چه صیغه ای است. هر چند آنها امام را درک نکرده اند و از سیره عملی ایشان نیز استفاده نکرده اند و فقط موضوعاتی را شنیده اند. رئیس موسسه امام خمینی (ره) ادامه داد: ما در همه دنیا حکومت هایی داریم که مبتنی بر دموکراسی است و در بین مردم پذیرفته شده که خودشان باید حکومت را تعیین کنند و به جز چند کشور که به عنوان کشورهای سلطنتی شناخته می شوند و این مقام نیز در آنها تشریفاتی است، عموم کشورها به صورت جمهوری اداره می شوند و مردم با حضور در انتخابات چه به صورت مستقیم و چه به صورت چند مرحله ای افراد را تعیین می کنند. وی با اشاره به دو مطلب ریاست جمهوری و نخست وزیری در اوایل انقلاب تصریح کرد: بعدها با مشکلاتی که در کشور ایجاد شد با بررسی های قانون اساسی پست نخست وزیری حذف شد. آیت الله مصباح به انتخاب مستقیم رئیس جمهور از سوی مردم در کشورمان اشاره کرد و ادامه داد: مردم سقف اول مقام اجرایی را تعیین می کنند و این منطق جهانی همان دموکراسی است. رئیس موسسه امام خمینی (ره) با طرح این سؤال که رهبر و ولی فقیه چه جایگاهی دارد، افزود: ممکن است با وجود ارادت به امام و انقلاب برخی جواب های اجمالی تؤام با ابهام در اذهان وجود داشته باشد و برخی دست کم مقام ولی فقیه را همانند مقام سلطنت در کشورهای سلطنتی بدانند و معتقد باشند مقام ولی فقیه مقام ثابتی است که به عنوان نماد حیات تجلی دارد. وی تصریح کرد: آیا واقعا مسئله همین است ومی توان گفت که ولی فقیه نقش سلطان را در رژیم گذشته وجود داشت، داراست؟ در حالی که اگر این طور باشد این مقام تشریفاتی بوده و تاثیری در مدیریت جامعه ندارد. اما برخی از این مسئله دفاع می کنند و آن را خوب می دانند. آیت الله مصباح اضافه کرد: مردم قبل از انقلاب و پیش از به تصویب رسیدن قانون اساسی از امام اطاعت می کردند و مباحث زیادی در ولایت فقیه از سوی حضرت امام و کتاب ها مطرح شده بود. اما احساس می شود که هنوز این بحث در جامعه اشباع نشده است. این استاد اخلاق با بیان اینکه برخی فکر می کنند اسلام نظر خاصی درباب حکومت ندارد و صرفا یکسری احکام فردی و اجتماعی است در حالی که به طور طبیعی این احکام باید ضمانت اجرایی داشته باشد. اما می بینیم که در بین خواص نیز چنین گرایشاتی وجود دارد. وی یادآور شد: در اوایل انقلاب بعضی از شخصیت های مهم که تریبون عمومی را نیز در اختیار داشتند معتقد بودند که اسلام اصلاً سیستم اقتصادی ندارد و صرفا احکامی در خصوص خمس و زکات دارد و این خواص در حال حاضر نیز در کشور دارای مقاماتی هستند. آیت الله مصباح گفت: آنها معتقد بودند نزدیک ترین نظریه در نظام اقتصادی، نظریه سوسیالیست است و به همین خاطر اوایل از اقتصاد سوسیالیستی حمایت می کردند و معتقد بودند اقتصاد کلان باید به دست دولت باشد و این افراد به اصطلاح از سیاستمداران چپگرا بودند. رئیس موسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه بعضی از شخصیت های روحانی نیز چنین گرایشاتی داشتند اما طولی نکشید که نظر آنها ۱۸۰ درجه تغییر کرد، افزود: آنها بعد از مدتی به جای سخنرانی درباره سوسیالیسم از کاپیتالیسم و اقتصاد آزاد سخن می گفتند. از این رو شاهدیم آنچنان که باید مبانی فکری نظام اسلامی برای همه از جمله برخی خواص در خصوص نظام حکومتی، سیاسی و اقتصادی اسلام تعبیر نشده است و باید در صدد باشیم در این زمینه راه حل عقل پسندی پیدا کنیم. وی اظهار داشت: حکم الهی قانونی در این زمینه از طرف خداوند و پیامبر نازل شده و به وسیله ائمه تبیین می شود. آیت الله مصباح با تاکید بر اینکه نظام حکومتی اسلام یک نظام دگم نیست،تصریح کرد: یک مدل اصلی برای حکومت اسلام که سعی دارد در درجه اول این مدل را پیاده کند، مدل حکومت معصوم است اما چون خداوند عالم به غیب و انسان ها آگاهی دارد، می داند این مدل تحقق نمی یابد و اگر محقق شود مدت کوتاهی دوام خواهد آورد و انسان برای همیشه زیر بار این مسئولیت نخواهد رفت. رئیس موسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه اسلام مدل دیگری نیز در درجه دوم طراحی کرده است، خاطرنشان کرد: شاید با نگاه دقیق تر بتوان مدل سوم و چهارم را نیز ترسیم کرد. از این رو مدل حکومتی اسلام یک مدل واحد و دگم در همه زمان ها و مکان ها نیست. بلکه قابل انعطاف به صورت طولی و نه عرضی است. وی با اشاره به اینکه اگر نتوان مدل اول را پیاده کرد مدل دوم و بعد از آن مدل های دیگر مطرح می شود، اضافه کرد: در مدل اصلی اسلام حکومت باید به شکل هرمی باشد که در راس آن شخص معصوم قرار می گیرد. آیت الله مصباح با یادآور این نکته که خداوند بر ما منت نهاده و ۱۴ معصوم را به صورت پاک و نورانی آفریده است، ادامه داد: البته آنها قانون گذار نیستند و خداوند به برترین آنها که اشرف مخلوقات است می فرماید اگر به آنچه به تو وحی کرده ایم یک کلمه زیاد و یا کم کنی، به شدت مجازات می کنیم. رئیس موسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه دو منبع برای شناخت احکام خداوند یعنی کتاب و سنت وجود دارد، متذکر شد: آیا می توان گفت که صرفا با بیان قانون مشکل جامعه حل می شود؛ فرض بر اینکه مردم حلال و حرام را بدانند آیا احکام اسلام اجرایی خواهد شد؟ بنابراین می توان گفت با دانستن حلال و حرام احکام اسلام اجرا نخواهد شد چرا که باید برای آن ضمانت اجرایی وجود داشته باشد. وی در ادامه در تشریح مدل دوم حکومت در اسلام ادامه داد: پیامبر (ص) نمی توانستند در کل جامعه اسلامی آن روز که محدوده کوچکی نیز بود مجری احکام اسلام باشند. لذا از این جا به بعد مجری احکام باید از عصمت به شبه عصمت تنزل کند. وی با بیان اینکه وقتی مجری اسلام نمی شود که در همه شرایط معصوم باشد، اظهار داشت: بنابراین در این شرایط فرد باید بسیار به مقام عصمت شبیه باشد. آیت الله مصباح بر همین اساس افزود: اصل قانون از سوی خداوند تفسیر آن از سوی معصوم و اجرای آن در وهله اول بر عهده فرد معصوم و در مرحله بعد از سوی کارگزارانی صورت می گیرد که معصوم بر اساس شاخص هایی آنها را انتخاب می کند که شبیه معصوم باشند. رئیس موسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه در اینجا مدل ملت و دولت مطرح نیست، افزود: این اصطلاحات سیاسی که در یونان قدیم و در حال حاضر نیز مطرح است، شاید قابل تطبیق باشد اما منظور ما این نکته نیست. این استاد اخلاق با اشاره به اینکه هسته اولیه دموکراسی از روز هجرت پیام گذاشته شد، افزود: اگر اسلام می خواست بگوید که نباید این مدل باشد و همه کافر هستید به این معنا بود که این همه علما و صلحا در طول ۱۴۰۰ سال نمی آمدند و دیگر اسلامی در کار نبود و حکومت کفر ایجاد می شد و این موضوع از رحمت خداوند به دور است. بنابراین مدل دوم حکومت را خود خداوند پیش بینی کرد. وی با بیان اینکه در مدل دوم زمانی که مردم به حاکم معصوم دسترسی ندارند از کسانی اطاعت می کنند که مأذون از حاکم معصوم باشند، ادامه داد: اگر فرض کنیم امام معصوم در زندان باشد آیا می شود گفت که دیگر اسلام نمی خواهید؟ در حالی که این طور نیست و فرموده اند وقتی که به خود معصوم دسترسی ندارید، به کسانی مراجعه کنید که دست پروده معصومین باشند و علم خود را از آنها گرفته باشند و در کارایی نیز شبیه معصوم باشند. بنابراین این طور دیگر در بن بست نمی مانیم. آیت الله مصباح بر همین اساس ادامه داد: در این شرایط باید فقیه جامع الشرایطی باشد که احکام اسلام را اجرا کند و در این امر برای مدل دوم در نظر گرفته شده است. اما ممکن است یک عده حمایت کنند و برخی از مردم از نماینده معصوم نیز حمایت نکند. عضو مجلس خبرگان رهبری بر همین اساس به قاعده کلی حفظ مصالح اسلام تحت هر شرایطی اشاره کرد و گفت: ائمه بویژه در زمان امام هفتم (ع) تا جایی که ممکن بود مزاحمت ها کم شود، احکام اسلام را اجرا می کردند اما در برخی موارد برای حفظ مصالح اسلام دست به تقیه می زدند و در ظاهر ارتباط خود را با همین حکومت اسلامی حفظ می کردند؛ یعنی وقتی تضادی با حکومت نداشتند احکام اسلام را اجرایی می کردند اما در مواردی ممکن بود اصل تشیع نابود شود دست به تقیه می زدند. به ویژه آنکه این حکومت رسمی با دشمن خارجی نیز مواجه بود. وی ادامه داد: اگر آن رفتارها در آن زمان صورت نمی گرفت دیگر چیزی از تشیع و معارف اهل بیت باقی نمی ماند. لذا خود ائمه معصومین مدل دوم را پی ریزی و اجرا کردند. آیت الله مصباح در ادامه سخنرانی خود خاطرنشان کرد: وقتی امام علی (ع) مالک اشتر را منصوب کردند، او معصوم نبود بلکه قریب به معصوم بوده و امکان اشتباه نیز داشت. اما اطاعتش نیز واجب بود. رئیس موسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه ما در مسائل فقهی خود به مرجع تقلید رجوع می کنیم در حالی که او معصوم نیست، یادآور شد: این امر باعث نمی شود که ما رساله را دور بیندازیم و مرجع تقلید نداشته باشیم. وی افزود: همانطور که در مسائل فقهی باید از مرجع تقلید اطاعت کرد، همانند این مسئله در باب حکومت وجود دارد. رئیس موسسه امام خمینی (ره) با تاکید بر اینکه در زمانی که معصوم نیست، باید از شبیه ترین به معصوم اطاعت کرد تا در دام شیاطین نیفتاد، گفت: کسی که حاکم نظام اسلامی است، اول باید قانون را بداند و به آن عمل کند و هوای نفسش باعث نشود هر طور که خواست به قانون عمل کند. از این رو باید از تقوا برخوردار باشد. هر چند همانند امام علی (ع) دیگر پیدا نمی شود. اما در زمان ما دو شبیه به حضرت علی (ع) وجود دارد و در واقع حجت بر ما تمام شده است. آیت الله مصباح با بیان اینکه فرض دیگری هم برای مدل حکومتی اسلام وجود دارد که می توان در این زمینه به دوران ستمشاهی اشاره کرد، افزود: در آن زمان افراد از مرجع تقلید خود اجازه می گرفتند که به طور مثال در اداره آموزش و پرورش رژیم شاه فعالیت کنند. مانند زمان امام کاظم (ع) که به برخی شیعیان اجازه می دادند که در دستگاه حکومت هارون الرشید حضور داشته باشند. وی با یادآوری این نکته که گاهی مرجعی در بین افکار عمومی چنان جایگاهی داشت که سلطان ناچار بود با او مشورت کند، گفت: ما در زمان صفویه و قاجاریه شاهد این مدل بودیم که در واقع می توان آن را مدل سوم حکومتی اسلام دانست. رئیس موسسه امام خمینی (ره) با بیان اینکه شاید فرض های دیگری هم برای مدل حکومتی اسلام وجود داشته باشد که در حال حاضر مورد حاجت نیست، خاطرنشان کرد: به برکت خون شهدا امروز مدل دوم حکومت اسلام در جامعه ما قابل اجراست و کسی که در حال حاضر در راس قرار دارد، شبیه ترین افراد به امام معصوم است و فرد دیگری نمی تواند در عرض او متصدی حکومت شود و هر کس که ادعای حکومت کند، غاصبانه است چرا که حکومت حق خداست. آیت الله مصباح با بیان اینکه خداوند این حق را به امام معصوم داده و آنها نیز این حق را به کسی داده اند که در حد اعلی از این ویژگی ها برخوردار باشد، ادامه داد: امام (ره) فرموده اند که رئیس جمهور منتخب مردم اگر از سوی ولایت فقیه نصب نشود طاغوت و اطاعت از او حرام است و این امر مبنای فقهی دارد چرا که هیچ انسانی حق ندارد بر دیگری حکومت کند. بنابراین مشروعیت هرگونه فعالیت حکومتی مربوط به اذن ولی فقیه است که مشروعیتش از سوی امام معصوم و مشروعیت آنها از سوی خداوند است.