بررسی منابع و اقوال تاریخی پیرامون وفات زینب (س)؛ عقیله بنی هاشم زندگی را پس از عاشورا چگونه گذراند؟
حجت الاسلام والمسلمین سیدقاسم رزاقی موسوی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به اینکه منابع تاریخی ۲ احتمال برای وفات حضرت زینب(س) بعد از واقعه عاشورا مطرح کرده اند به خبرنگار شبستان گفت: در احتمال اول تاریخ وفات حضرت زینب (س) ۱۵ رجب سال ۶۵ هجری بوده و در احتمال دوم ۱۵ رجب سال ۶۲ هجری که ۱۸ ماه پس از واقعه جانسوز عاشورا است. در منابع تاریخی آمده که احتمال دوم در بین علما مشهورتر است. وی با اشاره به معرفی احتمالات تاریخی پیرامون نحوه وفات حضرت زینب (س) افزود: خفه شدن در آب، مسمومیت توسط عوامل یزید و وفات به دلیل بیماری ۳ احتمال تاریخی پیرامون نحوه رحلت حضرت زینب (س) است. حجت الاسلام رزاقی موسوی با تاکید بر ضعیف بودن احتمال اول و ساختگی بودن آن توسط دشمنان اهل بیت (ع) گفت: احتمال شهادت حضرت زینب (س) توسط عوامل یزید احتمالی دور از ذهن نیست اما دلیل قطعی تاریخی برای این روایت دیده نشده است. عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با معرفی احتمال سوم وفات حضرت زینب (س) به عنوان مهمترین و قابل قبول ترین سند تاریخی گفت: در این احتمال حضرت زینب (س) بر اثر بیماری و یا مصائب و سختی هایی که از واقعه عاشورا به آن دچار شدند در سن ۵۶ سالگی در شام وفات و یا به شهادت رسیدند. وی تصریح کرد: در این روایت تاریخی آمده که حضرت زینب (س) به هنگام ارتحال از همسر خود خواستند تا ایشان را زیر آفتاب ببرند و همچون برادرشان از دنیا بروند. حجت الاسلام رزاقی موسوی پیرامون محل دفن حضرت زینب (س) گفت: دفن حضرت در بقیع، مصر و شام از جمله احتمالات تاریخی محل دفن حضرت زینب (س) است. وی با اشاره به احتمال اول پیرامون محل دفن حضرت زینب (س) افزود: براساس این احتمال تاریخی حضرت زینب (س) پس از واقعه عاشورا به مدینه انتقال پیدا کردند و ۱۸ ماه پس از شهادت برادرشان در این شهر وفات کرده و در بقیع به خاک سپرده شدند که علامه سیدمحسن امین عاملی یکی از علمایی است که این قول تاریخی را تایید می کند. عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به احتمال محل دفن حضرت زینب (س) در مصر گفت: براساس این احتمال تاریخی به دنبال افشاگری های حضرت زینب (س) در مدینه ایشان از طرف یزید به مصر تبعید می شوند اگرچه روشنگری های ایشان در این کشور ادامه می یابد، علمایی چون قاضی، شبلنجی، شعرانی، شیخ جعفر نقذی و آیت الله مرعشی نجفی این احتمال را تایید می کنند. وی با اشاره به اینکه حضرت زینب (س) بعد از واقعه حره در مدینه و ایجاد قحطی در این شهر به همراه همسرشان به شام می روند افزود: بنابراین احتمال تاریخی جعفر همسر حضرت در اطراف شام زمینهای حاصلخیزی داشتند که پس از قحطی در مدینه حضرت زینب (س) به همراه همسرشان به شام سفر کرده و در آنجا وفات نموده و به خاک سپرده می شوند. حجت الاسلام رزاقی موسوی با ضعیف شمردن به وجود آمدن قحطی در مدینه و زمینهای جعفر در شام گفت: احتمال هجرت حضرت زینب (س) به خاطر قحطی در مدینه و زمینهای جعفر در شام مورد تایید تاریخی نیست. عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پیرامون علمایی که احتمال دفن حضرت زینب (س) را در شام تایید می کنند، افزود: شیخ عباس قمی به نقل از محدث نوری، محمدحسن خان در کتاب خیرات حسان و سیدحسن صدر در کتاب نزهه اهل الحرمین از جمله علمایی هستند که وفات و دفن حضرت را در شام تایید می کنند. وی با بررسی سند تاریخی و مفهومی احتمال دفن حضرت در مصر گفت: سلسله رباط راوی این سند مجهول بوده و یا از دشمنان اهل بیت (ع) هستند و همچنین یزید بعد از واقعه عاشورا نفوذ قابل توجهی در مدینه نداشته که بتواند حضرت زینب (س) را مجبور به تبعید و هجرت به مصر کند؛ همچنین فاطمیان سالها در مصر حکومت داشتند و در این ایام قول تاریخی مبنی بر زیارت قبر حضرت زینب (س) از سوی آنها دیده نشده است. حجت الاسلام رزاقی موسوی پیرامون قبری که هم اکنون در مصر به نام زینب معروف است افزود: این قبر متعلق به زینب بنت یحیی بن حسن الانور ابن زیدابن حسن ابن علی بن ابیطالب است که به دلیل تشابه اسمی با حضرت زینب (س) عقیله بنی هاشم اشتباه گرفته شده است. وی با قابل تامل خواندن احتمال دفن حضرت زینب (س) در مدینه گفت: در منابع تاریخی ذکری از دفن حضرت در بقیع نیست همچنین با وجود شهرت مدفون بودن ام البنین در بقیع نامی از قبر حضرت در این مکان نیست. عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با جمع بندی اقوال تاریخی پیرامون وفات و محل دفن حضرت زینب (س) افزود: احتمال مصر اشکالات فراوان دارد احتمال مدینه دلیل تاریخی ندارد و احتمال شام اگرچه دارای دلیل قطعی و تاریخی نیست اما در بین شیعیان و علما مشهور است. وی در پایان با معرفی چند منبع تاریخی پیرامون زندگی، وفات و محل دفن حضرت زینب (ص) گفت: خصائص زینبیه از سیدنورالدین جزایری، زینب کبری از ولادت تا شهادت تالیف مرحوم علامه سیدکاظم قزوینی، ویژگی های حضرت زینب (س) از ناصر باقری بیدهندی، فروغ تابان کوثر از محمد محمدی اشتهاردی، زینب کبری عقیله بنی هاشم از حسن الهی و تاریخ طبری و جلدهای ۲۶ و ۴۶ بحارالانوار از جمله منابع تاریخی پیرامون حضرت زینب (س) است.